Yulii Borisoviç Khariton (1904–1996) - Sovet İttifaqının nüvə silah proqramının əsas memarlarından biri və nəzəri fizika sahəsində görkəmli alimlərdən biridir. O, nüvə və termonüvə silahlarının hazırlanması sahəsində aparıcı rol oynamış və Sovet elmi-tədqiqat institutlarında mühüm işlər görmüşdür. Khariton, atom enerjisi və nüvə fizikası sahələrindəki elmi nailiyyətləri ilə tanınır. Erkən həyat və təhsil Yulii Khariton 1904-cü ildə Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində anadan olmuşdur. Leninqrad Dövlət Universitetində təhsil almış və burada fizikaya böyük maraq göstərmişdir. Daha sonra İngiltərədə məşhur fizik Ernest Rutherfordun rəhbərliyi altında çalışmış və burada nüvə fizikası üzrə biliklərini inkişaf etdirmişdir. Elmi töhfələri Sovet nüvə proqramının qurulması İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Sovet İttifaqı nüvə silahları proqramını inkişaf etdirməyə başladı və Khariton bu sahədəki əsas alimlərdən biri oldu. O, SSRİ-nin ilk atom bombalarının hazırlanmasında rəhbər vəzifədə çalışmış və Sovet nüvə arsenalının əsas nəzəri əsaslarını qoymuşdur. 1949-cu ildə SSRİ-nin ilk atom bombasının sınaqdan keçirilməsində əsas rolu oynamışdır. Termonüvə silahları və nüvə fizikası 1950-ci illərdə Khariton termonüvə silahlarının hazırlanmasına da rəhbərlik etmişdir. O, hidrogen bombasının nəzəri əsaslarını işləyib hazırlayan əsas alimlərdən biri olmuşdur. Kharitonun nüvə reaksiyalarının fizikası, nüvə partlayışları və onların təsirləri sahəsində mühüm tədqiqatları olmuşdur. Nüvə texnologiyalarının inkişafı Khariton nüvə silahlarından əlavə, atom enerjisinin sülh məqsədli istifadəsi üçün də bir sıra elmi tədqiqatlara rəhbərlik etmişdir. O, nüvə reaktorlarının təhlükəsizliyi və enerji istehsalı sahəsində yeni texnologiyaların inkişafına töhfə vermişdir. Elmi institutlar və fəaliyyəti Sovet İttifaqının gizli nüvə tədqiqat mərkəzlərindən biri olan Sarov (keçmiş Arzamas-16) şəhərində fəaliyyət göstərmişdir. O, Sovet Elmlər Akademiyasının nüvə fizikası sahəsindəki bir çox tədqiqat institutlarında mühüm vəzifələrdə çalışmışdır. Həmçinin nüvə fizikası sahəsində gənc alimlər yetişdirmiş və yeni texnologiyaların inkişafına rəhbərlik etmişdir. Son illəri və irsi Yulii Khariton 1996-cı ildə vəfat etmişdir, lakin onun elmi nailiyyətləri və Sovet nüvə proqramına verdiyi töhfələr hələ də böyük əhəmiyyətə malikdir. Onun işi Sovet İttifaqının və daha sonra Rusiyanın nüvə siyasətinə və müdafiə sənayesinə böyük təsir göstərmişdir. Bugünkü nüvə fizikası və enerji texnologiyalarının inkişafında onun elmi mirası əhəmiyyətli yer tutur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Yulii_Khariton
https://www.britannica.com/biography/Yuly-Borisovich-Khariton
https://www.nature.com/articles/385302a0.pdf
https://www.proquest.com/scholarly-journals/yulii-khariton-1904-96/docview/204468629/se-2
https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-yuli-khariton-1315849.html
https://www.wikidata.org/wiki/Q561752
https://books.google.com/books/about/Yulii_Borisovich_Khariton.html?id=BtSjcQAACAAJ
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
