Yanan ağız sindromu - Ağız boşluğunda xroniki yanma hissi, qıcıqlanma və ya ağrı ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu sindrom, adətən dil, dodaqlar, damaq və ya ağızın digər hissələrində hiss edilir. Fiziki və psixoloji amillərin birgə təsiri nəticəsində yarana bilər və xəstənin həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edə bilər. Xəstəliyin genetikası Birbaşa genetik bir xəstəlik olmasa da, bəzi genetik amillər bu vəziyyətin inkişaf riskini artıra bilər. Məsələn, ağız selikli qişasının həssaslığı və ya müəyyən metabolik xəstəliklərə meyllilik genetik əlamətlərlə əlaqəli ola bilər. Tarixi məlumat İlk dəfə 19-cu əsrin sonlarında təsvir edilmişdir. Lakin, bu vəziyyətin səbəbləri və müalicəsi ilə bağlı araşdırmalar 20-ci əsrin ortalarından etibarən daha geniş şəkildə aparılmışdır. İlkin təsvirlərdə bu sindromun əsasən menopauza dövründəki qadınlarda müşahidə edildiyi qeyd edilmişdir. "Yanan Ağız" termini, xəstələrin yaşadığı yanma hissini ifadə edir. Simptomlar 1. Yanma hissi: Ağız boşluğunda, xüsusilə dil, dodaqlar və damaqda davamlı yanma hissi. 2. Qıcıqlanma və yanma: Ağızda iynə batması kimi hisslər. 3. Ağız quruluğu: Tüpürcək ifrazatının azalması ilə əlaqədar ağız quruluğu. 4. Dad hissinin dəyişməsi: Acı və ya metalik dad hissi. 5. Gecə şiddətlənməsi: Simptomlar adətən gecələr daha şiddətli olur. Bunun səbəbi gecələr metobalizmanın zəifləməsidir. Diaqnostika 1. Fiziki müayinə: Ağız boşluğunun vəziyyətinin qiymətləndirilməsi. 2. Qan təhlilləri: Vitamin çatışmazlığı, diabet və ya digər metabolik pozğunluqların aşkar edilməsi. 3. Allergiya testləri: Ağız selikli qişasının allergenlərə reaksiyasının qiymətləndirilməsi. 4. Psixoloji qiymətləndirmə: Stres və ya psixoloji amillərin simptomlara təsirinin müəyyən edilməsi. Müalicə 1. Vitamin əvəzləri: B qrup vitaminlərinin, xüsusilə B1, B6 və B12 vitaminlərinin çatışmazlığı halında tətbiq edilir. 2. Ağrı kəsici dərmanlar: Yanma və ağrını azaltmaq üçün müvafiq dərmanlar tətbiq edilə bilər.2018-ci ildə edilən bir sistematik araşdırmaya görə antidepressantlar və alfa-lipoik asid, mübarizədə ümidverici nəticələr göstərib. 3. Psixoloji dəstək: Stres və ya psixoloji amillərin simptomlara təsirinin azaldılması üçün psixoloji dəstək və terapiya. 4. Ağız quruluğunun müalicəsi: Tüpürcək ifrazatını artıran dərmanlar və ya ağız quruluğunu azaldan məhsullar. 5. Qidalanmanın tənzimlənməsi: Turş, acı və ya qıcıqlandırıcı qidalardan uzaq durmaq. 6. Ünsiyyətdən çəkinmə: Danışan zaman ağrıların çoxalması müşahidə edilmişdir. Proqnoz Əsas səbəbin müalicəsi ilə uğurla idarə edilə bilər. Lakin, xroniki hallarda simptomlar uzun müddət davam edərərk ciddi problemlər yaradır. Erkən diaqnoz və müalicə, uzunmüddətli nəticələri yaxşılaşdırmaq üçün vacibdir.Xəstəlik adətən 4-6 ay arasında davam edir. Statistika və epidemioloji məlumatlar 1. Əsasən orta yaşlı və yaşlı insanlarda, xüsusilə menopoz dövründəki qadınlarda daha çox müşahidə edilir. 2. Bu sindrom, diabetik xəstələrdə və vitamin çatışmazlığı olan şəxslərdə daha çox rast gəlinir. 3. Psixoloji stres və ya depressiya ilə əlaqəli hallarda bu vəziyyət daha çox müşahidə edilir. 4. Estrogen və ya Progesteron çatışmazlığı bu sindroma səbəb ola bilər. 5. Periferik sinir mexanizmlərindəki problemlərdən qaynaqlana bilər. Ayrıca, dilin dişlərə təzyiqi kimi təkrarlanan zədə buna səbəb ola bilər. Bu sindrom dünya üzrə nisbətən nadir bir vəziyyətdir və əhali başına 100,000 nəfərdə təxminən 5 nəfər təsirlənir. Qadınların kişilərə nisbətən 3-7 dəfə daha çox təsirləndiyi bildirilməkdədir. Asiya və Şimali Amerika xalqları daha yüksək riskə malikdir. Maraqlı faktlar və araşdırmalar 1. Bəzi hallarda autoimmun xəstəliklərlə (məsələn, Sjögren sindromu) əlaqəli ola bilər. 2. Son illərdə neyropatik ağrının idarə edilməsi üçün yeni dərmanlar və terapiya üsulları üzrə araşdırmalar davam edir. 3. Həm fiziki, həm də psixoloji amillərin birgə təsiri nəticəsində yarana bilər, bu da onun müalicəsini çətinləşdirir.
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/burning-mouth-syndrome/symptoms-causes/syc-20350911
https://en.wikipedia.org/wiki/Burning_mouth_syndrome
https://www.nidcr.nih.gov/health-info/burning-mouth
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14463-burning-mouth-syndrome
https://www.dentalhealth.org/burning-mouth-syndrome
https://www.guysandstthomas.nhs.uk/health-information/mouth-jaw-or-face-pain-and-other-unpleasant-sensations/burning-mouth-syndrome
https://www.msdmanuals.com/home/mouth-and-dental-disorders/lip-and-tongue-disorders/burning-mouth-syndrome
https://maaom.memberclicks.net/index.php?option=com_content&view=article&id=81:burning-mouth-syndrome&catid=22:patient-condition-information&Itemid=120
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5664327/
https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2002/0215/p615.html
https://www.webmd.com/oral-health/burning-mouth-syndrome-facts
https://www.bjorl.org//en-burning-mouth-syndrome-etiology-articulo-S1808869415309794
https://www.uofmhealthsparrow.org/departments-conditions/conditions/burning-mouth-syndrome
https://ankahastanesi.com/tr/yanan-agiz-sendromu
https://www.koruhastanesi.com/yanan-agiz-sendromu-nedir-3722-5
https://dergipark.org.tr/tr/pub/moodis/issue/10477/128263
https://www.dentomega.com/yanan-agiz-sendromu-nedir/
Tarix : 14 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
