William Thompson (1775–1833) - İrlandiyalı filosof, iqtisadçı və sosialist nəzəriyyəçi olmuşdur. O, erkən sosialist ideyalarının inkişafında mühüm rol oynamış və xüsusilə əmək haqqı, cinsiyyət bərabərliyi və kollektiv mülkiyyət kimi məsələlərə dair radikal fikirləri ilə tanınmışdır. Həyatı və fəaliyyəti 1775-ci ildə İrlandiyanın Kork qraflığında varlı bir ailədə anadan olmuşdur. Mülkiyyətçi ailədən gəlsə də, kapitalist sistemin ədalətsizliyini tənqid edərək sosialist ideyaları mənimsəmişdir. Robert Owenin utopik sosializmindən və Jeremy Benthamın utilitarizm fəlsəfəsindən təsirlənmişdir. Öz sərvətini fəhlə hüquqlarının müdafiəsinə və sosialist eksperimentlərə sərf etmişdir. 1833-cü ildə vəfat etmişdir. Fəlsəfi görüşləri və sosializmə töhfələri 1. Erkən sosializm və kollektiv mülkiyyət Thompson kapitalizmin işçi sinfi üçün ədalətsiz olduğunu və zəhmətkeşlərin əmək dəyərinə uyğun mükafatlandırılmadığını müdafiə edirdi. O, özəl mülkiyyətin və kapitalist istismarının yox edilməsini, kollektiv mülkiyyətin qurulmasını təklif etmişdir. 2. Fəhlə hüquqları və əmək haqqı Thompson əmək haqqının ədalətsiz bölgüsünü tənqid edərək, fəhlələrin istehsal üzərində birbaşa nəzarət etməli olduğunu vurğulamışdır. Ədalətli əmək bölgüsünün və sərvətin bərabər paylanmasının sosial rifaha gətirib çıxaracağını iddia edirdi. 3. Feminist fəlsəfə və gender bərabərliyi O, qadın hüquqları mövzusunda qabaqcıl fikirlərə sahib olmuşdur. İctimai həyatda qadınlarla kişilərin bərabər hüquqlara malik olması ideyasını müdafiə etmişdir. Onun bu sahədəki fikirləri müasir feminist nəzəriyyələrə təsir etmişdir. 4. Utilitarizm və xoşbəxtlik prinsipi Thompson, Jeremy Benthamın utilitarizm fəlsəfəsinə əsaslanaraq, cəmiyyətin məqsədinin ən çox insan üçün ən çox xoşbəxtlik yaratmaq olduğunu müdafiə etmişdir. Kapitalizmin azlıq üçün rifah, çoxluq üçün isə əzab gətirdiyini düşünərək, sosialist modeli irəli sürmüşdür. Əsərləri və irsi "An Inquiry into the Principles of the Distribution of Wealth" (1824) – Bu əsərində Thompson kapitalizmin ədalətsizliyini və əmək bölgüsünün alternativ modellərini təhlil etmişdir. "Appeal of One Half of the Human Race, Women, Against the Pretensions of the Other Half, Men" (1825) – Qadın hüquqları mövzusunda yazdığı bu kitab feminist fəlsəfə tarixində mühüm yer tutur.
https://en.wikipedia.org/wiki/William_Thompson_(philosopher)
https://laviedesidees.fr/William-Thompson-a-Pioneer-of-European-Socialism
https://utilitarianism.net/utilitarian-thinker/william-thompson/
https://en.wikipedia.org/wiki/William_Irwin_Thompson
https://heritage.humanists.uk/william-thompson-1775-1833/
https://pantheon.world/profile/person/William_Thompson_(philosopher)
https://www.marxists.org/history/etol/newspape/irishmr/vol01/no04/osullivan.pdf
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
