Wang Yangming (1472–1529) - Çinli bir filozof, dövlət məmuru və hərbçi olub, Neo-Konfüçyüsçülük fəlsəfəsinin ən mühüm fiqurlarından biridir. O, xüsusilə insanın daxili hikmətinə, "bilgi və əməl" arasındakı əlaqəyə və əxlaqi inkişafın insanın öz ruhundan gəlməsinə dair təlimləri ilə tanınır. Wang Yangming'in fəlsəfəsi, müasir dövrdə hələ də fəlsəfi düşüncə və təlimlərə təsir etməyə davam edir. Wang Yangmingin həyatı Wang Yangming, Çinin Jiangxi əyalətində anadan olmuşdur. O, gənclik illərində yüksək təhsil almış və dövrünün ən nüfuzlu Konfüçyüsçü alimlərindən biri olmaq üçün dərindən təhsil görmüşdür. Həmçinin, dövlət işlərində və hərbi vəzifələrdə də fəaliyyət göstərmiş, müharibə zamanı böyük uğurlar qazanmışdır. Bir tərəfdən fəlsəfi təlimlərinə diqqət ayıran Wang Yangming, digər tərəfdən isə dövlətin idarə olunmasında və hərbi əməliyyatlarda mühüm rola sahib olmuşdur. Fəlsəfəsi: "Bilik və Əməl" Wang Yangmingin fəlsəfəsi əsasən "bilgi və əməl bir-birini tamamlayır" düşüncəsinə dayanır. O, insanların yalnız bilik əldə etməklə deyil, əldə etdikləri bilikləri praktikada tətbiq etməklə əxlaqi inkişafı gerçəkləşdirə biləcəyini müdafiə etmişdir. Bu yanaşma, əvvəlki Konfüçyüsçü məktəblərin "bilik öyrənmək və tədris etmək" anlayışını, insanın praktiki əməllərilə birləşdirərək daha dərin və tətbiqi bir forma gətirmişdir. O, insanın "xin" vasitəsilə doğru bilikləri əldə edə biləcəyini vurğulamışdır. Wang Yangming'e görə, həqiqi bilik, insanın daxili aləmində və düşüncəsində mövcud olan bir mühafizəkar təmizlikdir. Bu təmizlik sayəsində, insan nəinki əxlaqi həyatını düzəldir, həm də ətraf aləmi və təbiəti düzgün qiymətləndirə bilər. "İçindəki Hikmət" yanaşması Wang Yangming'in fəlsəfəsinin ən mühüm prinsiplərindən biri, insanın öz içində doğru hikmətə sahib olduğu inancıdır. O, insanların xarici müəllimlərdən və kitablar üzərindən alınan məlumatlardan asılı olmayaraq, öz daxilindəki təcrübə və hikmət vasitəsilə həqiqətə çatmasının mümkün olduğunu müdafiə etmişdir. Bu yanaşma, onun fəlsəfəsini daha az nəzəri, daha çox təcrübəyə dayalı və insanın daxili həyatını əhəmiyyətli sayan bir sistemə çevirmişdir. "Üçüncü Müşahidə" və "Bir Düşüncə" Wang Yangming, həmçinin "üçüncü müşahidə" və "bir düşüncə" anlayışlarını inkişaf etdirmişdir. Bu anlayış, insanın həm özünü, həm də ətrafını başa düşməsi üçün düşüncə və intuitiv hissin birləşməsini vurğulayır. İnsan yalnız təcrübə və düşüncə vasitəsilə doğru hərəkətləri müəyyən edə bilər, amma ən əsası, onun daxili dünyası və səmimiyyəti öz təlimatıdır. Wang Yangmingin təsiri Wang Yangmingin fəlsəfəsi, Çin və Asiya fəlsəfəsində böyük təsir yaratmışdır. Onun "daxili hikmət" və "bilik və əməl birliyi" prinsipləri, həm Konfüçyüsçülük, həm də Zen Budizmi və Daoizm ilə əlaqədar olan düşüncələri gücləndirmişdir. Wang Yangmingin təlimləri, yalnız Çinlə məhdudlaşmayıb, Yaponiyada da geniş yayılmış və orada da böyük təsir göstərmişdir. Onun düşüncələri, həmçinin müasir fəlsəfələrdə və psixologiyada da mühüm yer tutmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Wang_Yangming
https://tr.wikipedia.org/wiki/Wang_Yangming
https://plato.stanford.edu/entries/wang-yangming/
https://plato.stanford.edu/entries/wang-yangming/
https://kids.britannica.com/students/article/Wang-Yangming/339847
https://philpapers.org/browse/wang-yangming
https://philarchive.org/rec/ISRSWY-4
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
