Wang Fuzhi (1619–1692) - Ming sülaləsinin son dövrlərində və Qing sülaləsinin başlanğıcında yaşamış, Çin fəlsəfəsinin ən böyük düşünürlərindən biri olan bir filosofdur. Onun əsərləri, xüsusilə Çin tarixində təbiət, cəmiyyət və insanın daxili aləmi ilə bağlı təhlilləri ilə diqqət çəkir. Wang Fuzhi'nin fəlsəfəsi, həm Konfüçyüsçülük, həm də Daoizm və Budizm kimi ənənəvi Çin düşüncə sistemlərini özündə birləşdirərək, bənzərsiz bir dünya görüşü yaratmışdır. Wang Fuzhinin həyatı Wang Fuzhi, 1619-cu ildə, Çinin Anhui əyalətində dünyaya gəlmişdir. O, gənc yaşlarında fəlsəfi təlimlərlə maraqlanmış və həyatının böyük hissəsini düşüncə və yazıya həsr etmişdir. Wang Fuzhinin fəlsəfi düşüncəsi, dövrün siyasi və sosial təlatümlərini təhlil edərək, Çin mədəniyyətinin əsas prinsipləri üzərində dayanan bir yanaşma idi. Qing sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin dəyişən strukturlarına qarşı olan tənqidləri və bu tənqidlərə əsaslanan fəlsəfi yanaşmaları, onu dövrünün ən orijinal düşünürlərindən biri etmişdir. Fəlsəfəsi və düşüncələri Wang Fuzhinin fəlsəfəsi, çoxsaylı təbii və sosial məsələləri dərindən araşdıran bir sistematik yanaşma təqdim edir. O, xüsusilə insanın və cəmiyyətin təbiətini anlamaya çalışmış və bu anlayışları təbiət fəlsəfəsi, etik düşüncə və cəmiyyətin inkişafı ilə birləşdirmişdir. Təbiət və insan Wang Fuzhi, təbiət və insan arasında bir əlaqə qurmuşdur. O, təbiətin sadəcə fiziki bir güc deyil, həm də daxili və əxlaqi bir prinsipi əks etdirdiyini düşünürdü. Wang Fuzhi'ye görə, təbiət özündə bir "bütünlük" və "həqiqət" daşıyır, və insan da bu təbiətə uyğun olaraq həyatını yönəltməlidir. İnsan təbiətinə uyğun davranmalı, təbii qanunlara hörmət etməli və öz daxili aləmini təmizləyərək təbiət ilə harmoniyada olmalıdır. İnsanın daxili həyatı və əxlaq Wang Fuzhinin fəlsəfəsində əxlaqın mühüm bir yeri vardır. O, insanın yalnız xarici dünyaya deyil, həm də daxili aləminə diqqət etməsini vacib hesab edirdi. İnsan, öz daxili hisslərini, düşüncələrini və mənəvi vəziyyətini təmizləyərək, həm özünü, həm də cəmiyyəti düzəldə bilər. Wang Fuzhi'nin əxlaq anlayışı, əslində təbiətə uyğun bir həyat tərzinin təzahürüdür. İctimai və siyasi fəlsəfə Wang Fuzhi, həmçinin, cəmiyyətin və dövlətin idarə olunması ilə bağlı düşüncələrini də inkişaf etdirmişdir. O, cəmiyyətin öz təbiətinə və əxlaqi qaydalarına uyğun qurulmasının vacibliyini vurğulamışdır. Wang Fuzhi, dövlətin gücünün, xalqın rifahı və təbiətə uyğun bir idarəetmə ilə əlaqəli olduğunu iddia etmişdir. Onun nəzəriyyəsinə görə, yaxşı bir dövlət rəhbəri, təbiətin və insanların hüquqlarını qorumağa çalışmalıdır. Wang Fuzhi və qədim Çin düşüncəsi Wang Fuzhinin düşüncələri, həm Konfüçyüsçülük, həm Daoizm, həm də Budizm ənənələrindən təsirlənmişdir. O, Konfüçyüsçülüyün cəmiyyətə və etikaya dair öyrətdiklərini əks etdirərkən, Daoizmdən təbiət və həyatın təbii axışını izah edən prinsipləri almışdır. Bununla yanaşı, o, öz fəlsəfi yanaşmalarında həmçinin, öz daxili təcrübələrini və meditasiya üsullarını da inteqrasiya etmişdir. Wang Fuzhinin fəlsəfəsi, daha əvvəlki mühafizəkar düşüncələrlə müqayisədə daha az nəzəriyyəci və daha çox təcrübəyə dayalı bir yanaşmadır. Onun düşüncə tərzi, insanın daxili aləmi ilə təbiət arasındakı əlaqəyə vurğu edir və fəlsəfi düşüncələrini təcrübə ilə əlaqələndirir. Təsiri Wang Fuzhinin fəlsəfəsi, sonrakı dövrlərdə həm Çin fəlsəfəsində, həm də ümumilikdə Şərq fəlsəfəsində əhəmiyyətli izlər buraxmışdır. Onun təbiətə və insanın daxili aləminə vurduğu önəm, sonrakı filosoflar və intellektual mühitlər tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Wang Fuzhi'nin düşüncələri, həmçinin, Çin siyasi həyatında da bəzi islahatlara və dəyişikliklərə təkan vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Wang_Fuzhi
https://www.britannica.com/biography/Wang-Fuzhi
https://philpapers.org/browse/wang-fuzhi
http://www.chinaknowledge.de/History/Qing/personswangfuzhi.html
https://www.rep.routledge.com/articles/biographical/wang-fuzhi-1619-92/v-1
https://www.researchgate.net/publication/225857720_Wang_Fuzhi's_Philosophy_of_Principle_Li_Inherent_in_Qi
https://sunypress.edu/Books/N/Neo-Confucian-Ecological-Humanism
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
