Vasubandhu - Budanın təlimlərini dərindən öyrənmiş və Buddhism fəlsəfəsi ilə bağlı əhəmiyyətli əsərlər yazmış bir Hindu mütəfəkkiri və Buddhist filosofudur. O, 4-cü və 5-ci əsr arasında yaşamış və Mahayana Buddhismi ilə bağlı bir çox əsas təlimləri və nəzəriyyələri inkişaf etdirmişdir. Vasubandhu həmçinin Yogācāra və Abhidharma məktəblərinin mühüm təmsilçilərindən biridir. Vasubandhu, Abhidharma və Yogacara ənənələrindəki nəzəriyyələri inkişaf etdirən, Buddhism fəlsəfəsində dərin izlər buraxmış bir şəxsiyyətdir. O, həm də Sarvastivada məktəbinin ən mühüm nümayəndələrindən biridir və əsərləri, yogik təcrübə, ontologiya, epistemologiya və düşüncə fəlsəfəsi kimi sahələri əhatə edir. Vasubandhu, əvvəlcə Sarvastivada məktəbinin tərəfdarı olaraq bilinirdi, amma sonradan o, Yogacara məktəbinə daha çox maraq göstərmişdir. Onun çoxsaylı əsərləri, Madhyamaka və Yogācāra düşüncələrini inkişaf etdirən önəmli fəlsəfi təhlillər təqdim edir. Vasubandhunun əsərləri Vasubandhunun ən məşhur əsərləri Abhidharmakośa və Trisvabhava-nirdesa kimi əsərlərdir. Abhidharmakosa Abhidharmakosa, Vasubandhunun ən tanınmış və ən əhəmiyyətli əsəridir. Bu əsər Abhidharma ənənəsini sistemləşdirən bir əsərdir və Buddhism fəlsəfəsinin təməl daşlarından sayılır. Əsərdə bütün varlıqların təbiəti, şüur və hisslərin necə formalaşdığı, düşüncə və cəza ilə bağlı nəzəriyyələr və daha çox fəlsəfi təhlillər verilir. Abhidharmakośa əsərində Vasubandhu, ontologiya və epistemologiya sahələrində müxtəlif mövzuları təhlil edərək, hissi təcrübə və yadına gələn şüur ilə bağlı nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Trisvabhava-nirdesa: Trisvabhsva-nirdesa, Vasubandhunun Yogscsra fəlsəfəsini izah edən bir əsəridir. Bu əsər, şüurun təbiətini və onun təhlilini əhatə edir. Trisvabhsva-nirdesada Vasubandhu, dünyanı necə görməyimizi və şüurumuzun obyektlərə necə reaksiya verdiyini izah edir. Burada subyektiv təcrübə və obyektiv dünya arasındakı fərq və bu təcrübələrin necə formalaşdığı barədə düşüncələr verilir. Yogacara və Vasubandhunun fəlsəfəsi Vasubandhu, Yogacara məktəbinin əsas fiqurlarından biri olaraq tanınır. Bu məktəb şüur və görünən dünyanın bir-biri ilə əlaqəsini və mental fenomeləri izah etməyə çalışır. Yogacara məktəbinin əsas təlimlərindən biri, dünyanın xarici obyektləri haqqında bilik əldə etməyin, əslində, yalnız subyektiv şüur vasitəsilə olduğunu vurğulayan bir yanaşmadır. Vasubandhu, bu məktəbin (yalnız şüurun təsviri) prinsipini irəli sürmüşdür. Bu prinsip, bütün varlıq və təcrübənin yalnız şüur tərəfindən inşa edildiyini və ya şüurun yaradıcı gücü ilə mövcud olduğunu bildirir. Vasubandhu və Ontologiya Vasubandhunun fəlsəfəsində ontologiya, yəni varlığın təbiəti mühüm yer tutur. O, varlığın mahiyyətini təhlil edərək, həm fiziki, həm də şüuri varlıqların əsl təbiətini izah etməyə çalışmışdır. Vasubandhu, insan təcrübəsini və dünyanın obyektiv reallığını izah edən nəzəriyyələr irəli sürərək, epistemologiya (bilik nəzəriyyəsi) və metafizika sahələrində dərin təhlillər etmişdir. Onun əsərlərində dünya və şüur arasındakı əlaqə və təcrübələrin necə formalaşdığı barədə geniş mülahizələr var. Vasubandhu, əslində, dünyanın yalnız insanın şüuru vasitəsilə mövcud olduğunu bildirir. Bu, idealizmə yaxın bir fəlsəfi baxışdır. Vasubandhunun təsiri Vasubandhunun əsərləri, xüsusilə Yogācāra məktəbinin təməl prinsiplərini inkişaf etdirən önəmli fəlsəfi mətnlər olaraq qəbul edilir. Onun düşüncələri, Buddhist fəlsəfəsinin müxtəlif məktəbləri və Tibet, Çin, Yaponiya kimi müxtəlif ölkələrdə geniş şəkildə təhlil edilmişdir. Vasubandhunun ontoloji və epistemoloji təhlilləri, Buddhismin müxtəlif təlimlərini daha yaxşı anlamağa kömək etmiş və Buddhist filosofları arasında dərin fəlsəfi müzakirələrə səbəb olmuşdur. Vasubandhu, Buddhist fəlsəfəsinin inkişafında və Yogacara ənənəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Onun əsərləri, xüsusən də Abhidharmakośa və Trisvabhāva-nirdesa, şüur, ontologiya, epistemologiya və mental fenomenlərin təhlili sahələrində dərin fəlsəfi təhlillər təqdim edir. Vasubandhu'nun təlimləri, Buddhism fəlsəfəsindəki əsas anlayışları dərinləşdirərək, həm mənəvi həm də intellektual inkişaf üçün əhəmiyyətli bir yol göstərmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Vasubandhu
https://iep.utm.edu/vasubandhu/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Vasubandhu
https://tr.wikipedia.org/wiki/Vasubandhu
https://www.britannica.com/biography/Vasubandhu
https://studybuddhism.com/en/tibetan-buddhism/spiritual-teachers/vasubandhu
https://buddhanature.tsadra.org/index.php/People/Vasubandhu
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
