Theodor Kaluza (1885–1954) - Alman nəzəri fizikidir və o, beşölçülü Kaluza-Klein nəzəriyyəsi ilə tanınır. Onun bu ideyası Ümumi Nisbilik və Elektromaqnetizmi vahid bir nəzəriyyədə birləşdirməyə çalışmışdır. Kaluza bu fikrini 1919-cu ildə təklif etmiş və nəticədə ilk əlavə ölçü anlayışını fizika elminə gətirmişdir. Həyatı və təhsili Theodor Kaluza 9 noyabr 1885-ci ildə Prussiyanın Opole şəhərində (indiki Polşa) anadan olmuşdur. O, Königsberg Universitetində (indiki Kalininqrad, Rusiya) təhsil almış və burada riyaziyyat və fizika sahəsində ixtisaslaşmışdır. Onun nəzəri fizika sahəsində istedadı erkən yaşlarından özünü göstərmişdir. Beşölçülü Kaluza-Klein nəzəriyyəsi 1919-cu ildə Kaluza Albert Eynşteynin Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsini genişləndirərək cazibə qüvvəsi ilə elektromaqnetizmi birləşdirmək üçün beşinci ölçünün mövcud olduğunu irəli sürdü. O, Eynşteynin dördölçülü zaman-məkan tenzorunu bir ölçü artıraraq elektromaqnetizm tənliklərinin cazibə tənlikləri ilə birgə təbii şəkildə ortaya çıxdığını göstərdi. Sonralar, Oskar Klein 1926-cı ildə kvant mexanikasını nəzəriyyəyə əlavə edərək, bu beşinci ölçünün dairəvi şəkildə bükülmüş olduğunu təklif etdi. Nəticədə Kaluza-Klein nəzəriyyəsi adlanan model formalaşdı. Bu nəzəriyyə müasir superip nəzəriyyəsi və M-nəzəriyyəsinin ilkin versiyası hesab olunur. Sonrakı karyerası və elmi yolu Kaluza həyatının çox hissəsini akademik fəaliyyətlə keçirmiş və Almaniyada müxtəlif universitetlərdə çalışmışdır. Bununla belə, onun ideyası uzun illər əsas axına daxil olmamış və yalnız 20-ci əsrin sonlarında müasir superip nəzəriyyələri və əlavə ölçülərlə bağlı tədqiqatlarla yenidən diqqət çəkmişdir. Theodor Kaluza, fizikanın vahid sahə nəzəriyyəsinə doğru ilk addımlarından birini atmış bir alimdir. Onun beşölçülü nəzəriyyəsi müasir fundamental fizikanın əsasını təşkil edən fikirlərdən biridir. Kaluza-Klein nəzəriyyəsi, bu gün string nəzəriyyəsi və kvant cazibəsi kimi sahələrdə istifadə olunan çoxölçülü konsepsiyalara öncüllük etmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Theodor_Kaluza
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Kaluza/
https://www.britannica.com/biography/Theodor-Kaluza
https://link.springer.com/10.1007%2F978-0-387-30400-7_737
https://link.springer.com/10.1007%2F978-0-387-30400-7_737
https://www.wikidata.org/wiki/Q65346
https://www.researchgate.net/publication/383491236_Theodor_Kaluza's_Theory_of_Everything_revisited_-_update_August_2024
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
