Tadeusz Dolega-Mostowicz (10 avqust 1898 – 20 sentyabr 1939) - Polşalı roman yazarı, jurnalist və ssenarist. Ümumi məlumat O, “Znachor” (Şəfaçı, 1937) və “Kariera Nikodema Dyzmy” (Nikodem Dızmanın Karyerası, 1932) kimi əsərləri ilə tanınır. Dolega-Mostowicz müstəqillikdən sonrakı Polşa ədəbiyyatında populyar romanların müəllifi kimi şöhrət qazanmış, əsərlərində sosial satira, insan təbiəti və sinfi bərabərsizliyi tənqid etmişdir. Onun romanları bir çox dəfə ekranlaşdırılmış və Polşa mədəniyyətində dərin iz qoymuşdur. Həyatı Tadeusz Dolega-Mostowicz 1898-ci il avqustun 10-da o dövrdə Rusiya İmperiyasına aid olan Głębokie şəhərində (indiki Belarus ərazisi) anadan olmuşdur. Atası Stefan Mostowicz torpaq sahibi və zadəgan, anası Janina Dołęga isə evdar qadın idi. Ailəsi Polşa zadəgan nəslindən gəlirdi. Tadeusz ibtidai təhsilini Vilnüsdə almış, 1915-ci ildə Kiyev Universitetində hüquq fakültəsinə daxil olmuş, lakin Birinci Dünya Müharibəsi səbəbindən təhsilini yarımçıq qoymuşdur. 1918-ci ildə Polşa Ordusuna qoşularak Polşa-Sovet Müharibəsində (1919–1921) iştirak etmiş və cəbhədə yaralanmışdır. Müharibədən sonra Varşavaya köçərək jurnalist kimi fəaliyyətə başlamış, “Rzeczpospolita” qəzetində redaktor və köşə yazarı işləmişdir. 1927-ci ildə Pilsudski rejiminin tərəfdarları tərəfindən hücuma məruz qalaraq ağır yaralanmış, bu hadisədən sonra jurnalistikanı tərk edərək tamamilə yazıçılığa yönəlmişdir. Dolega-Mostowicz subay qalmış və övladı olmamışdır. 1939-cu il sentyabrın 20-də İkinci Dünya Müharibəsinin əvvəlində Sovet qoşunları tərəfindən Kuty şəhəri yaxınlığında (indiki Ukrayna) vurularaq öldürülmüşdür; ölümü hələ də müəmmalı olaraq qalır. Yaradıcılığı Dolega-Mostowicz ədəbiyyata “Kariera Nikodema Dyzmy” (1932) romanı ilə başlamış və bu əsər Polşa cəmiyyətində böyük uğur qazanmışdır. Roman, təsadüfən yüksək vəzifəyə gələn savadsız bir fırıldaqçının hekayəsini satirik şəkildə təsvir edir və Polşa elitasına kəskin tənqid ünvanlayır. “Znachor” (1937) isə itirilmiş həkimin öz şəxsiyyətini yenidən kəşf etməsi və kəndlilərə kömək etməsi haqqında sentimental və mənəvi bir hekayədir; bu əsər Polşada ən çox oxunan kitablardan birinə çevrilmişdir. “Profesor Wilczur” (Professor Vilçur, 1939) “Znachor”un davamıdır. Onun üslubu sadə, oxunaqlı və kütləvi oxuculara yönəlmişdir, lakin dərin sosial mesajlar daşıyır. Əsərləri Tadeusz Dolega-Mostowicz əsasən romanlar yazmış, bəzi əsərləri ssenari kimi də işlənmişdir. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Kariera Nikodema Dyzmy” – “Nikodem Dızmanın Karyerası” (1932) – roman. “Kiwaj” – “Kivay” (1932) – roman. “Trzy serca” – “Üç Ürək” (1933) – roman. “Złota Maska” – “Qızıl Maska” (1935) – roman. “Znachor” – “Şəfaçı” (1937) – roman. “Testament baronowej” – “Baronessanın Vəsiyyəti” (1937) – roman. “Profesor Wilczur” – “Professor Vilçur” (1939) – roman. “Pamiętnik pani Hanki” – “Xanım Hankanın Xatirələri” (1939) – roman. Mükafatlar və tanınma Dolega-Mostowicz həyatı boyu rəsmi ədəbi mükafat almamışdır, lakin onun əsərləri geniş oxucu kütləsi tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. “Kariera Nikodema Dyzmy” 1956, 1980 və 2002-ci illərdə ekranlaşdırılmış, “Znachor” isə 1937, 1982 və 2023-cü illərdə filmə çevrilmişdir. 1938-ci ildə Polşa Yazıçılar İttifaqı tərəfindən fəxri üzvlüyə qəbul edilmişdir. Ölümündən sonra Polşa ədəbiyyatında populyar roman janrının öncüsü kimi tanınmışdır. Şəxsi həyatı Dolega-Mostowicz evlənməmiş və ailə qurmamışdır. O, Varşavada tənha həyat sürmüş, dostları arasında “bohem” kimi tanınmışdır. Jurnalistika dövründə Pilsudski rejiminə qarşı yazıları ilə diqqət çəkmiş, bu da ona həm tərəfdar, həm də düşmən qazandırmışdır. Yazıçılığa keçdikdən sonra maliyyə cəhətdən uğurlu olmuş, lakin siyasətdən uzaq durmağa çalışmışdır. Mirası Tadeusz Dolega-Mostowicz Polşa ədəbiyyatında satirik və sentimental romanların ustası kimi yadda qalmışdır. Onun əsərləri Polşa cəmiyyətinin müstəqillikdən sonrakı dövrünün mürəkkəb sosial quruluşunu əks etdirir. “Znachor” və “Kariera Nikodema Dyzmy” Polşa mədəniyyətində ikonik əsərlərə çevrilmiş, müasir nəsillər tərəfindən də sevilərək oxunmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Do%C5%82%C4%99ga-Mostowicz
https://instytutksiazki.pl/aktualnosci,2,85-lat-temu-zginal-tadeusz-dolega-mostowicz,11090.html
https://www.filmweb.pl/person/Tadeusz+Do%C5%82%C4%99ga+Mostowicz-77905/biography
https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-dolega-mostowicz
https://www.goodreads.com/author/show/962299.Tadeusz_Do_ga_Mostowicz
https://instytutpolski.pl/newyork/2023/01/05/tadeusz-dolega-mostowicz-with-ewa-malachowska-pasek-and-megan-thomas/
https://dzieje.pl/wiadomosci/85-lat-temu-polegl-tadeusz-dolega-mostowicz-autor-kariery-nikodema-dyzmy-i-znachora
https://www.imdb.com/name/nm0230924/
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
