Stanisław Jerzy Lec (1909–1966) — Polşa yazıçısı, şairi və aforizmlərin ustadı olan Stanisław Jerzy Lec, müasir Polşa ədəbiyyatının ən mühüm fiqurlarından biridir. O, daha çox özünün dərin və bəzən absurd aforizmləri ilə tanınır. Lecin əsərləri, insanın həyatını, məna dünyasını, sosial strukturları və fəlsəfi məsələləri əks etdirir. O, həmçinin fəlsəfi təfəkkür və ironiya ilə tanınır. Həyatı Stanisław Jerzy Lec 1909-cu ildə Polşanın Lwow şəhərində anadan olub. Onun valideynləri əsli yəhudi olan ailələr idi, lakin Lec özünü daha çox Polşa mədəniyyəti ilə bağlamışdı. Lecin həyatında bir neçə mühüm hadisə var: o, gəncliyində Polşada baş verən siyasi hadisələrə şahidlik etmişdir. 1939-cu ildə İkinci Dünya Müharibəsi başlandıqdan sonra Lec əvvəlcə Sovet İttifaqının işğalına məruz qaldı, daha sonra Alman işğalı altında Polşada yaşamağa davam etdi. O, dövrün siyasi və sosial gərginlikləri ilə əlaqəli olaraq yazılarında bu mövzuları da işləyirdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra Lec, kommunist Polşasında ədəbiyyatın azadlıq və fərdi müstəqillik məsələlərini mövzu edən yazılar yazmağa başladı. O, həmçinin tənqidçi bir yazıçı kimi tanındı və tez-tez öz əsərlərində siyasi cəhətdən tənqid edən fikirlərini ifadə etdi. Lec həmçinin Polşada kommunist rejimi ilə əlaqəli olaraq təzyiqlərə məruz qalmışdır. Əsərləri və yaradıcı fəaliyyəti Lecin əsərləri, çox vaxt onun şəxsiyyətinin və dünyagörüşünün tərkib hissəsi olan cəmiyyətin absurd və ədalətsiz tərəflərini tənqid edir. O, yazılarında güclü ironiya, qısa və mənalı ifadələrdən istifadə edirdi. Onun ən məşhur əsərləri aforizmlər toplusu olan "Mysli nieuczesane" (Düşüncələr, 1957) və "Kłamca" (Yalançı, 1957) əsərlərində özünü göstərir. "Mysli nieuczesane" (Düşüncələr) Bu əsər, Lecin ən məşhur və ən dərin düşüncəli aforizmlər toplusudur. Burada o, həyatın müxtəlif sahələrinə dair qısa, lakonik, lakin dərin fikirlər ifadə edir. Onun fikirlərində insanın əslində özünü necə anlamalı olduğu, həyatın anlamı və bəzən qəribə olan sosial reallıqlar arasında ziddiyyətlərə yer verilir. "Klamca" (Yalançı) Bu əsər həmçinin əslində cəmiyyətin təbəqələri və insanların bir-birinə münasibətini tənqid edən yazılardır. Lec bu əsərdə müasir dövrün insanının həyatına dair əks etdirdiyi sosial problemləri sərt və əslində mənalı şəkildə göstərir. Fəlsəfi və ədəbi üslubu Stanisław Jerzy Lecin yazı üslubu təkrarlanmazdır. Onun əsərləri ironiya, absurd, metaforalar və fəlsəfi mövzularla zəngindir. O, müasir insanın cəmiyyətdəki yerini, özünün psixoloji vəziyyətini, xarakterini və daxili ziddiyyətlərini yazır. Lecin yazılarında ən çox diqqət çəkən məsələlərdən biri insanın nə qədər azad olduğu və cəmiyyətin bu azadlığı necə məhdudlaşdırdığıdır. Lecin ironiya ilə yazdığı aforizmlər oxucusunu düşündürmək, onu tanınmış sosial və fəlsəfi məsələlər üzərində düşünməyə sövq etmək məqsədi güdür. Aforizmlərdəki bəzən humoristik, bəzən isə çox kədərli məzmun, yazıçının mürəkkəb və düşündürücü şəxsiyyətini göstərir. Əsərlərinin xüsusiyyətləri Qısa və mənalı ifadələr: Lecin aforizmləri çox zaman qısa, lakonik və hər birində böyük məna daşıyan cümlələrdən ibarət olur. Absurd və humoristik yanaşma: Onun əsərlərindəki ən mühüm xüsusiyyətlərdən biri də absurd həqiqətlərin təqdim olunmasıdır. Bu, hər bir oxucuda mədəni, sosial və bəzən də siyasi düşüncə yaratmağa kömək edir. Sosial tənqid: Lecin yazılarında siyasi və sosial məsələlərə yer verilir. O, daha çox insanların daxili aləminə və xarici dünyasına dair ziddiyyətlərə diqqət çəkir. Fəlsəfi dərindənlik: Lecin əsərləri, fəlsəfi düşüncələri və insanın özünü tapma prosesini izləyir. Onun yazılarında hər şeyin məntiqi bir izahı olmadığı və hər şeyin bir az əksik və qarışıq olduğu göstərilir. Mirası Stanisław Jerzy Lec Polşa ədəbiyyatında unudulmaz bir yer tutmuşdur və onun yazıları hələ də geniş oxunur və tədqiq edilir. O, yalnız Polşada deyil, dünya miqyasında da diqqət çəkən yazıçıdır. Onun aforizmləri, sosial ədalətsizliklərə, cəmiyyətin ziddiyyətlərinə və insanın öz kimliyini tapma mübarizəsinə dair vacib suallar ortaya qoyur. Lec, ədəbiyyatda absurdizmin və ironiya elementlərinin geniş tətbiq olunduğu bir dövrün ən mühüm fiqurlarından biridir. Onun əsərləri insanları yalnız əyləndirmək deyil, həm də cəmiyyətin daha dərindən düşünülməsi lazım olan tərəflərini araşdırmağa təşviq edir. Stanisław Jerzy Lec-in aforizmləri "İşıqlandırmağa çalışanlar çox vaxt işıq dirəklərinə asılardılar." (This aphorism reflects the risk and sacrifice of those who attempt to enlighten or challenge conventional wisdom.) "Hər küncdən sonra yeni istiqamətlər gözləyir." (Life is full of opportunities and directions, waiting around each corner.) "Şübhələnmək ayıbdır, əgər tamamilə əminsənsə." (It’s a shame to doubt when you are completely certain.) "Çıxış adətən girişin olduğu yerdədir." (The exit is often where the entrance was — a reflection on the cyclical nature of situations.) "Bəziləri inandığı şeyi anlamağı xoşlayır. Bəziləri isə anladığına inanmağı xoşlayır." (Some like to understand what they believe in, while others like to believe in what they understand.) "Əgər topal olsa da, yenə də gedir." (Even if he limps, he is still walking — a statement on perseverance despite difficulties.) "Fikir müharibəsində ölənlər insanlardır." (In a war of ideas, it’s the people who get killed.) "Kütlə bir böyük ağızla qışqırır və minlərlə kiçik ağızla yeyir." (The mob shouts with one big mouth and eats with a thousand little ones.) "Hətta bir şüşə göz də öz korluğunu görə bilir." (Even a glass eye can see its blindness — an observation about self-awareness.) "Azadlığa necə çoxalması üçün kiminləsə evlənməliyik?" (Who should we marry Freedom to, to make it multiply?) "Mən ölümün cəza olaraq istifadə edilməsinə qarşıyam. Həm də mükafat olaraq istifadə edilməsinə qarşıyam." (I am against using death as a punishment. I am also against using it as a reward.) "Reallığa göz yummaq olar, amma xatirələrə yox." (You can close your eyes to reality but not to memories.) "Optimistlər və pessimistlər yalnız dünyanın sonunun tarixində fərqlənirlər." (Optimists and pessimists differ only on the date of the end of the world.) "Əgər bir kanibal bıçaq və çəngəl istifadə edirsə, bu, irəliləyişdirmi?" (Is it progress if a cannibal is using a knife and fork?) "Əgər hesab edə bilməyən bir insan dörd yarpaqlı yonca taparsa, o, şanslıdırmı?" (If a man who cannot count finds a four-leaf clover, is he lucky?) "Bir qar dənəsi qar yağışı içində heç vaxt məsuliyyət hiss etməz." (No snowflake in an avalanche ever feels responsible.) "Hər şey insanın əlindədir. Buna görə də onları tez-tez yuyun." (All is in the hands of man. Therefore wash them often.)
https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-jerzy-lec
https://www.empik.com/mysli-nieuczesane-lec-stanislaw-jerzy,p1288947836,ksiazka-p
https://instytutksiazki.pl/aktualnosci,2,55-lat-temu-zmarl-stanislaw-jerzy-lec,6359.html
https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C867238%2Czyc-jest-bardzo-niezdrowo-kto-zyje-ten-umiera-55-lat-temu-zmarl-stanislaw
https://blog.polona.pl/2024/03/sto-pietnascie-lat-temu-urodzil-sie-stanislaw-jerzy-lec/
https://pl.wikiquote.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Jerzy_Lec
https://lubimyczytac.pl/autor/33304/stanislaw-jerzy-lec
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
