Samuel Eilenberg (1913-1998) - XX əsrin ən tanınmış və təsirli riyaziyyatçılarından biri olaraq, riyaziyyatın müxtəlif sahələrinə, xüsusilə topologiya, kategoriya nəzəriyyəsi və alqebra sahələrinə mühüm töhfələr vermişdir. O, həmçinin kategoriya nəzəriyyəsi sahəsinin yaradıcılarından biri olaraq tanınır və bu sahənin inkişafında oynadığı rol sayəsində riyaziyyatın bir çox sahələrində dərin təsirlər yaratmışdır. Erken yaşamı və təhsili Samuel Eilenberg, 1913-cü ildə Polşada anadan olmuşdur. O, 1935-ci ildə Varşava Universitetini bitirmiş və burada riyaziyyat üzrə ilk təhsilini almışdır. Sonradan Eilenberg, Polşadakı ən nüfuzlu alimlərdən biri olan Kazimierz Kuratowski ilə əməkdaşlıq edərək topologiya sahəsindəki əsas məsələlərə dair təhlillər aparmışdır. O, daha sonra Amerika Birləşmiş Ştatlarına köçərək, Princeton Universiteti və digər riyazi müəssisələrdə işlər aparmışdır. Kategoriya nəzəriyyəsi və əsas töhfələr Samuel Eilenberg-in ən əhəmiyyətli və tanınmış töhfələrindən biri kategoriya nəzəriyyəsi sahəsindədir. 1945-ci ildə o, Saunders Mac Lane ilə birlikdə kategoriya nəzəriyyəsinin əsaslarını qoymuşdur. Kategoriya nəzəriyyəsi, strukturun və funksiyanın daha ümumi və abstrakt şəkildə təsvir edilməsinə imkan verən bir sahədir və müasir riyaziyyatın bir çox sahəsində istifadə olunur. Eilenberg və Mac Lane-in 1945-ci ildə təqdim etdikləri kategoriya nəzəriyyəsi konsepti, əvvəlki anlayışlardan daha ümumi və elmi tədqiqatlar üçün daha əlverişli bir model yaratmışdır. Kategoriya nəzəriyyəsi, cəmləmə və struktur nəzəriyyələrinin daha yüksək səviyyəli ifadələrinə imkan vermişdir və bu sahə riyaziyyatın bir çox aspektində, xüsusən alqebra, topologiya, məntiq və hətta nəzəri kompüter elmlərində əvəzsiz rol oynayır. Eilenberg-Steenrod topologiya aksiomları Eilenberg, həmçinin Eilenberg-Steenrod Aksiomları ilə də tanınır. Bu aksiomlar, topologiyada homotopiya və homoloji nəzəriyyələrinin təməl prinsiplərini müəyyən edir və bu nəzəriyyələrin tətbiqini asanlaşdıran mühüm bir alət olmuşdur. Bu aksiomlar, müxtəlif topoloji məkanların analizində istifadə olunan əsas metodları təsvir edir. Alqebra və digər töhfələr Samuel Eilenberg, həmçinin alqebraic topologiya və qruplar nəzəriyyəsi sahələrində də əhəmiyyətli işlər görmüşdür. O, qrupların və onların strukturlarını, xüsusilə topoloji və alqebrik bağlarını təhlil edən çoxsaylı tədqiqatlar aparmışdır. Bu tədqiqatlar, həmçinin homoloji qruplar və homotopiya qrupları kimi anlayışların inkişafına gətirib çıxarmışdır. Əməkdaşlıqları və riyaziyyat cəmiyyəti Eilenberg çox sayda alimlərlə əməkdaşlıq etmiş, bu sahələrdə bir çox yeni nəzəriyyələr və yanaşmalar inkişaf etdirmişdir. Onun ən yaxın əməkdaşlarından biri olan Saunders Mac Lane ilə birgə işləri, xüsusilə kategoriya nəzəriyyəsinin əsaslarının yaradılması, müasir riyaziyyatın təməl daşlarından birinə çevrilmişdir. Eilenberg, həmçinin riyaziyyat cəmiyyətində çox hörmətli bir şəxsiyyət kimi tanınmış və müxtəlif elmi jurnallarda məqalələr dərc etmişdir. Samuel Eilenberg, XX əsr riyaziyyatında mühüm yer tutan şəxsiyyətlərdən biri olmuş və bir çox sahədəki inkişafların təməlini qoymuşdur. O, kategoriya nəzəriyyəsi, homotopiya və homoloji nəzəriyyələri, həmçinin alqebraik topologiya sahəsindəki töhfələri ilə riyaziyyat elminin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Onun işləri yalnız öz dövründə deyil, həm də müasir riyaziyyatçılar və elm adamları üçün ilham mənbəyi olmağa davam edir. Samuel Eilenberg-in irsi, riyaziyyatın müxtəlif sahələrində dərin və əvəzsiz təsirlər buraxmış və onu müasir riyaziyyatın ən böyük şəxsiyyətlərindən biri olaraq əbədi olaraq qeyd etmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Samuel_Eilenberg
https://www.britannica.com/biography/Samuel-Eilenberg
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Eilenberg/
https://www.ams.org/notices/199810/mem-eilenberg.pdf
https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG123084
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Obituaries/Eilenberg_NYTimes/
https://www.wikidata.org/wiki/Q535833
Tarix : 10 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
