Qian Xuesen (1911–2009) - Çin mühəndisi, raket və aerokosmik texnologiyaların inkişafında mühüm rol oynamış alim. O, müasir Çin kosmik proqramının qurucularından biri hesab olunur və bəzən "Çin raket texnologiyasının atası" adlandırılır. Qianın elmi nailiyyətləri həm ABŞ-da, həm də Çində mühüm təsir göstərmişdir. Gəncliyi və təhsili Qian Xuesen 1911-ci ildə Çinin Hançjou şəhərində anadan olmuşdur. O, erkən yaşlarından riyaziyyat və fizika sahəsində üstün qabiliyyət göstərirdi. 1934-cü ildə Şanxay Jiaotong Universitetini mühəndislik üzrə bitirdikdən sonra ABŞ-a gedərək Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (MIT) və daha sonra Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda (Caltech) təhsil almışdır. Burada aerokosmik mühəndislik üzrə dərin biliklər əldə etmiş və məşhur alimlər, o cümlədən Theodore von Kármán ilə əməkdaşlıq etmişdir. ABŞ-dakı elmi karyerası və soyuq müharibə dövrü Qian ABŞ-da nüfuzlu raket mühəndisi kimi tanınırdı. O, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri və NASA üçün mühüm layihələrdə iştirak etmiş, hipersəs sürətli aerodinamika və raket texnologiyaları sahəsində tədqiqatlar aparmışdır. Lakin 1950-ci illərin əvvəllərində McCarthy dövrünün anti-kommunist kampaniyaları zamanı o, kommunist casusu olmaqda şübhəli bilinmiş və ev dustağı vəziyyətinə salınmışdır. Beş il nəzarət altında saxlandıqdan sonra 1955-ci ildə Çinə qayıtmasına icazə verilmişdir. Çinə qayıdışı və raket proqramına rəhbərlik Çinə qayıtdıqdan sonra Qian Xuesen ölkənin milli raket və kosmik proqramlarının əsas memarlarından birinə çevrildi. Onun rəhbərliyi altında Çin ilk ballistik raketlərini, nüvə başlığı daşıya bilən raket sistemlərini və süni peyklərini hazırladı. O, 1970-ci ildə Çinin ilk peyki olan Dong Fang Hong 1-in orbitə buraxılmasına böyük töhfə vermişdir. Qian Xuesen həmçinin Çin kosmik missiyalarının, o cümlədən insanlı uçuş proqramlarının inkişafına təsir etmiş və ölkənin elmi-texniki tərəqqisində mühüm rol oynamışdır. Elmi nailiyyətləri və mirası Qian Xuesen raket elmləri, aerodinamika və sistem mühəndisliyi sahələrində çoxsaylı fundamental tədqiqatlar aparmışdır. Onun elmi işləri və nəzəriyyələri Çin elmi ictimaiyyəti üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. O, Çində bir çox alim və mühəndis üçün ilham mənbəyi olmuşdur. O, ÇXR-də yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülmüş və onun şərəfinə institutlar və tədqiqat mərkəzləri yaradılmışdır. Qian Xuesen 31 oktyabr 2009-cu ildə vəfat etsə də, onun elmi irsi və Çinin kosmik sahədə əldə etdiyi nailiyyətlər onun adını tarixdə yaşatmağa davam edir. Qian Xuesen XX əsrin ən mühüm mühəndislərindən biri olmuşdur. Onun həm ABŞ-da, həm də Çində göstərdiyi mühəndislik nailiyyətləri qlobal raket və aerokosmik texnologiyaların inkişafına əhəmiyyətli təsir etmişdir. Onun həyatı və elmi fəaliyyəti elm və texnologiyanın milli güc və inkişaf üçün nə qədər önəmli olduğunu sübut edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Qian_Xuesen
https://www.bbc.com/news/stories-54695598
https://www.britannica.com/biography/Qian-Xuesen
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/qian-xuesen/
https://www.cast.cn/english/channel/1833
https://www.nytimes.com/2009/11/04/world/asia/04qian.html
https://www.nature.com/articles/462735a
Tarix : 25 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
