Pierre Paul Royer - Collard, Fransız filosofu, siyasi nəzəriyyəçi və liberal düşüncə məktəbinin önəmli nümayəndələrindən biridir. O, Fransız İnqilabından sonrakı dövrdə, xüsusilə François Guizot və Victor Cousin kimi filosoflarla birlikdə, Fransa fəlsəfəsinin bərpasına və liberal ideyaların inkişafına böyük töhfələr vermişdir. Royer-Collard, rasyonalizm və empirizm arasında balans quraraq, təcrübənin və təfəkkürün birləşdirilməsinin vacibliyini vurğulamışdır. Həyatı və akademik karyerası 1763-cü ildə Fransa, Gex şəhərində doğulmuşdur. Parisdə təhsil almış və orada hüquq və fəlsəfə sahələrində dərslər verməyə başlamışdır. Fransız İnqilabından sonra Royer-Collard, liberal mövqedən yanaşaraq, çoxsaylı siyasi və fəlsəfi müzakirələrdə iştirak etmişdir. 1816-ci ildə Sorbonne Universitetində fəlsəfə professoru olmuşdur. 1845-ci ildə Parisdə vəfat etmişdir. Əsas fəlsəfi və siyasi görüşləri 1. Rasyonalizm və empirizm üzərindəki yanaşma Royer-Collard, rasyonalizm (dərrakənin və məntiqin əsas rolu) ilə empirizm (təcrübə və müşahidə yolu ilə bilik əldə etmə) arasında bir orta yol tapmağa çalışmışdır. O, rasyonalizmin həddindən artıq təcridi və empirizmin həddindən artıq praktikliyi arasında, insanın təfəkkürünün həm təcrübəyə, həm də məntiqə əsaslanması lazım olduğunu vurğulamışdır. Hüquq və etikaya dair fikirlərində həm təcrübəyə əsaslanan, həm də idealist yanaşmalara yer verərək, insanların təbii hüquqlarına və azadlıqlarına diqqət çəkmişdir. 2. Liberalizm və siyasi fəlsəfə Royer-Collard, Fransız liberalizminin mühüm təmsilçilərindən biri olaraq, dəyişikliklərə açıq, lakin sabit və mütərəqqi bir dövlətin tərəfdarı olmuşdur. O, Fransız İslahatı və sonrakı dövrlərdəki siyasi nizamın və xalqın azadlığının qorunması üçün parlamentarizmin və hüquqi dövlətin əhəmiyyətini qeyd etmişdir. Fransa’dakı monarxiyanın yenidən qurulmasını dəstəkləyən, lakin daha çox hüquqi sərbəstlik və konstitusional hökumət yanaşmasını müdafiə etmişdir. 3. İnsanın təbii hüquqları və azadlıq Royer-Collard, insanların təbiətindən doğan hüquqlarını, xüsusən azadlıq və bərabərlik prinsipini müdafiə etmişdir. O, təbii hüquqların hüquqi sistem tərəfindən qorunmasını vacib saymış və insanların hüquqlarını təmin edəcək müəyyən məhdudiyyətlərin də qoyulmasının lazım olduğunu irəli sürmüşdür. 4. Konservatizm və islahat Royer-Collard, həm də bir islahatçı konservativ olaraq tanınır. O, yavaş-yavaş və ehtiyatla dəyişikliklərə yanaşan və xalqın iradəsini ehtiva edən bir sistemin tərəfdarı olmuşdur. Fransız İslahatından sonra, cəmiyyətin sabitliyini qorumağa çalışmış və hər hansı bir radikal dəyişikliyi ehtiyatla qarşılamışdır. Əsərləri və əhəmiyyəti "Cours de philosophie" (Fəlsəfə Dərsləri) – Royer-Collardın fəlsəfi təlimlərini və rasyonalist-empirist yanaşmasını əks etdirən əsas əsəri. "De l'esprit de la philosophie" (Fəlsəfə Ruhundan) – Fəlsəfənin və rasyonalizmin cəmiyyətə və siyasətə təsirini izah edən əsəri. "Du gouvernement représentatif" (Nümayəndəlik Hökumətinin Fəlsəfəsi) – Fransız konstitusionalizm və parlament sistemini müdafiə edən əsas əsəri. Royer-Collardın əsərləri və yanaşmaları, xüsusən Fransız İslahatı sonrası dövrün siyasi və fəlsəfi mühitinə əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Nəticə və irsi Pierre Paul Royer-Collard, Fransız liberalizminin inkişafında, xüsusən hüquq, azadlıq və təbiət hüquqları kimi məsələlərdə mühüm rol oynamışdır. Onun rasyonalizm və empirizm arasındakı balans yanaşması, siyasi fəlsəfədəki düşüncə və liberal ideyaların inkişafı üçün əhəmiyyətli bir zəmin yaratmışdır. Fransız fəlsəfəsi və siyasi nəzəriyyə sahələrindəki uzunmüddətli təsiri, Fransız İslahatı sonrası cəmiyyətin sabitliyini qorumağa çalışan bir düşüncə məktəbinin əsasını qoymuşdur.

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Paul_Royer-Collard

https://fr.wikipedia.org/wiki/Pierre-Paul_Royer-Collard

https://www.britannica.com/biography/Pierre-Paul-Royer-Collard

https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG166336

https://www.guizot.com/en/friendships/royer-collard/

https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100431860

https://artsandculture.google.com/asset/pierre-paul-royer-collard-1763%E2%80%931845-french-editor-philosopher-statesman-and-member-of-the-academy-pierre-jean-david-d-angers/oAH7v59bb055Kw?hl=en

Tarix : 13 mart 2025