Panait Istrati (10 avqust 1884, Brăila – 16 aprel 1935, Buxarest)-Rumıniyalı roman yazarı, hekayəçi və səyyah. Ümumi məlumat O, “Kyra Kyralina” (Kira Kiralina, 1923) və “Chira Chiralina” (Çira Çiralina, 1924) kimi əsərləri ilə tanınır. Istrati Rumın ədəbiyyatında Balkan və Şərq mədəniyyətlərini, sərgərdan həyatını və humanizmi poetik və realist üslubla təsvir edən unikal səsdir. “Şərqin Gorki”si kimi adlandırılmış, əsərləri fransız dilində yazıldığı üçün beynəlxalq şöhrət qazanmışdır. Həyatı Panait Istrati 1884-cü il avqustun 10-da Rumıniyanın Brăila şəhərində anadan olmuşdur. Anası Joița Istrati təkbaşına camaşırçı kimi çalışaraq oğlunu böyütmüş, atası Gheorghe Zaharia isə yunan kontrabandçı idi və Panait doğulduqdan qısa müddət sonra öldürülmüşdür. Istrati rəsmi təhsil almamış, uşaqlıqdan müxtəlif işlərdə – liman işçisi, çörəkçi, boyaçı kimi çalışmışdır. 1906-cı ildə səyahətlərə başlamış, Misir, Suriya, Türkiyə, Yunanıstan və İtaliya kimi ölkələri gəzmişdir. 1921-ci ildə Fransanın Nitsa şəhərində yoxsulluq və vərəmdən əziyyət çəkərkən intihara cəhd etmiş, lakin xilas olunmuşdur. Bu hadisədən sonra yazdığı məktub fransız yazıçı Romain Rolland tərəfindən oxunmuş və onun dəstəyi ilə ədəbiyyata başlamışdır. 1927-ci ildə SSRİ-yə səfər etmiş, lakin kommunizmin reallıqlarından məyus olaraq “Vers l’autre flamme” (Başqa Alova Doğru, 1929) adlı tənqidi əsər yazmışdır. Istrati 1935-ci il aprelin 16-da Buxarestdə vərəmdən vəfat etmiş və “Bellu Qəbiristanlığı”nda dəfn olunmuşdur. Yaradıcılığı Istrati ədəbiyyata “Kyra Kyralina” (1923) ilə başlamış, bu əsər Balkanlarda sərgərdan bir qızın hekayəsini poetik və rəngarəng üslubla təsvir edir. “Chira Chiralina” və “Codine” (Kodin, 1926) kimi əsərlərində Brăila və Balkan mədəniyyətlərini, yoxsulluğu və insan ləyaqətini işləmişdir. “Les Chardons du Baragan” (Bărăganın Tikanları, 1928) Rumıniya kəndlilərinin həyatını realist şəkildə əks etdirir. Əsərlərini fransız dilində yazsa da, Rumın və Balkan ruhunu qoruyub saxlamışdır. Onun üslubu sadə, lakin dərin emosionaldır; Maksim Gorki və Jack London ilə müqayisə edilir. SSRİ-yə səfərindən sonra yazdığı “Vers l’autre flamme” kommunizmin totalitar tərəflərini ifşa edən ilk əsərlərdən biri olmuşdur. Əsərləri Panait Istrati roman və qısa hekayələr yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri: “Kyra Kyralina” – “Kira Kiralina” (1923) – roman. “Chira Chiralina” – “Çira Çiralina” (1924) – roman. “Codine” – “Kodin” (1926) – roman. “Les Chardons du Baragan” – “Bărăganın Tikanları” (1928) – roman. “Vers l’autre flamme” – “Başqa Alova Doğru” (1929) – esse (birgə müəlliflik). “Mediterranée (Lever du soleil)” – “Aralıq dənizi (Günəşin Doğuşu)” (1934) – roman. Mükafatlar və tanınma Istrati həyatı boyu rəsmi mükafat almamışdır, lakin əsərləri geniş şöhrət qazanmışdır. “Kyra Kyralina” və “Codine” ingilis, alman, ispan və digər dillərə tərcümə olunmuşdur. 1968-ci ildə “Codine” Rumın rejissoru Henri Colpi tərəfindən filmə çevrilmiş və Kann Film Festivalında mükafat qazanmışdır. Istrati-nin əsərləri Rumıniyada kommunizm dövründə qadağan edilmiş, 1989-cu il inqilabından sonra yenidən nəşr olunmuşdur. Şəxsi həyatı Istrati evlənməmiş və övladı olmamışdır. O, sərgərdan həyatı ilə tanınmış, Rumıniya sosialist hərəkatında qısa müddət fəal olmuş, lakin sonradan ideologiyalardan uzaqlaşmışdır. Romain Rolland ilə dostluğu onun ədəbi karyerasında dönüş nöqtəsi olmuşdur. Istrati Balkan və Şərq mədəniyyətlərinə dərin maraq göstərmiş, bu da əsərlərində əks olunmuşdur. Mirası Panait Istrati Rumın ədəbiyyatında sərgərdan ruhun və humanizmin simvoludur. “Kyra Kyralina” və “Chira Chiralina” Balkan ədəbiyyatının klassikləri sayılır. Onun kommunizmə tənqidi Avropada totalitarizmə qarşı erkən xəbərdarlıqlardan biri olmuşdur. Istrati-nin adı Brăila və Buxarestdə küçələrə və ədəbi tədbirlərə verilmişdir.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Panait_Istrati
https://www.imdb.com/name/nm0411588/
https://www.iskultur.com.tr/yazarlar/panait-istrati?srsltid=AfmBOoobnE1C3-dOyZJYoWxQWHmz26yonhBR2VyRPCycQ5NK2uHpf49p
https://www.themodernnovel.org/europe/europe/romania/panait-istrati/
https://institutlevant.ro/en/history-of-levant-cultures-and-civilization/round-table-on-panait-istrati-romanian-author-levantine-writer/
https://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=14685
https://www.varlikonline.com/yazar/panait-istrati
https://www.scalakitapci.com/panait-istrati
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
