Nyufaundlend iti (ing. Newfoundland) - Böyük işçi it növü. Bu itlər əvvəlcə Nyufaundlenddə balıqçılar tərəfindən işçi it kimi yetişdirilib və istifadə edilib. Onlar suda xilasetmə işlərində fövqəladə bacarıqlara malikdir. Görünüş Nyufaundlend itləri adətən tünd qəhvəyi gözlərə malikdir, lakin qəhvəyi və ya boz rəngli itlər üçün daha açıq göz rəngləri də müşahidə olunur. Pəncələri pərdəli, tükü suya davamlı olur. Erkəklər adətən 65–80 kq , dişilər isə 55–65 kq çəkiyə malikdir. Bu da onları "nəhəng" itlər kateqoriyasına aid edir. Bəzi Nyufaundlendlərin çəkisi 90 kq-dan çox ola bilər və ən böyük qeydə alınmış Nyufaundlend 120 kq çəkiyə və 1,8 m-dən çox uzunluğa malik idi, bu da onu ən böyük it növləri sırasına daxil edir. Onların hündürlüyü 56–76 sm arasında dəyişir. Rəngləri qara, qəhvəyi, boz və ağ-qara ola bilər. Digər rənglər də mümkündür, lakin onlar nadir və ya daha dəyərli hesab edilmir. "Kennel Klubu" (KC) yalnız qara, qəhvəyi və ağ-qara rənglərə icazə verir. "Kanada Kennel Klubu" (CKC) isə yalnız qara və ağ-qara rənglərə icazə verir. Bu itlərin "Landseer" naxışlı fərdləridə var. "Landseer" naxışı rəssam Ser Edvin Henri Landseerin şərəfinə adlandırılıb, çünki o, bu itləri bir çox rəsmlərində təsvir edib. "Beynəlxalq Kinoloji Federasiya" (FCI) isə "ECT Landseer" ("Avropa Kontinental Tipi") növünü ayrı bir növ kimi tanıyır. Bu, daha uzun və dar bədən quruluşlu ağ itdir və Nyufaundlend ilə cütləşdirilmişdir. Nyufaundlend itləri böyük sümüklərə və güclü əzələlərə malikdirlər, bu da onları güclü okean dalğaları və cərəyanlarla mübarizə aparmaq üçün lazım olan gücü verir. Bu itlər uzun məsafələrə üzmək üçün böyük ağciyər tutumuna və buzlu suların soyuğundan qoruyan qalın, yağlı və suya davamlı ikiqat kürkə malikdirlər. Sağlamlıq 2024-cü ildə Böyük Britaniyada aparılan bir araşdırma göstərdi ki, Nyufaundlend itlərinin orta ömrü 11 ildir. 2005-ci ildə İsveçdə aparılan sığorta məlumatları araşdırması göstərdi ki, Nyufaundlend itlərinin 62%-i 10 yaşına qədər ölür, bu isə ümumi it populyasiyası üçün 35% təşkil edir. ABŞ-da bir veterinar klinikasına müraciətlər üzrə aparılan araşdırma göstərdi ki, Nyufaundlend itləri genişlənmiş "kardiomiopatiya"ya (DCM) meyllidirlər və itlərin 1,3%-ində bu xəstəlik müşahidə olunur. İsveçdə aparılan bir araşdırma göstərdi ki, DCM olan Nyufaundlend itlərinin 16%-ində "ventrikulyar ektopiya" müşahidə olunur. İngiltərədə aparılan araşdırmada isə, DCM olan Nyufaundlend itlərinin 77%-ində "atrial fibrilyasiya" müşahidə olunur. Şimali Amerikada 27 veterinar xəstəxanasına təqdim edilən bir milyondan çox müraciətin təhlili göstərdi ki, Nyufaundlend itləri ən çox diz displaziyası, "kranial çarpaz bağ çatışmazlığı" (CCLD), mədə şişkinliyi və volvulusa (GDV) meyllidir. Tarix Genetik təhlil göstərir ki, Nyufaundlend itləri "İrland Su Spanyeli", "Labrador Retriever" və "Qıvrıq Tüklü Retriever" ilə qohumdurlar. Nyufaundlend itləri əvvəlcə Nyufaundlenddə balıqçılar tərəfindən işçi it kimi yetişdirilib və istifadə edilib. Məşhur Nyufaundlend itləri 1. "Seaman" "Seaman", Luis və Klark ekspedisiyasının ən məşhur üzvüdür. 1804-1806-cı illərdə Amerika qitəsini kəşf edən Meriveter Luis və Vilyam Klarkın ekspedisiyasında iştirak edib. "Seaman", ekspedisiya zamanı həm ovçuluqda, həm də təhlükəli vəziyyətlərdə komandaya yardım edib. Onun sədaqəti və cəsarəti ekspedisiya gündəliklərində geniş şəkildə təsvir edilib. Seamanın adı hətta Luis və Klarkın abidələrində də əbədiləşdirilib. 2. "Napoleon the Wonder Dog" "Napoleon", 19-cu əsrdə "Van Hare's Magic Circus"də çıxış edən məşhur bir Nyufaundlend iti idi. O, atlardan tullanmaq, musiqi ilə rəqs etmək və hətta kart oyunları oynamaq kimi fəndlər göstərirdi. "Napoleon", Londonda böyük şöhrət qazanmışdı və onun ölümü zamanı bir çox Britaniya qəzetlərində xəbər verilmişdi. Onun heykəli hələ də bir çox muzeydə saxlanılır. 3. "Gander" ("Serjant Gander") "Gander", İkinci Dünya Müharibəsi zamanı "Kanada Kralı Tüfəngçiləri"nin maskotu idi. O, Honkonq döyüşündə yaralı əsgərləri qoruyarkən, yanlarına atılan qumbaranı ağzına götürüb uzaqlaşdıraraq, bir çox həyat xilas etmişdi. Gander, 2000-ci ildə "PDSA Dickin Medalı" ilə təltif edildi. Onun xatirəsinə Kanada, "Gander" şəhərində abidə ucaldılıb. 4. "Rigel" "Rigel", Titanikin birinci zabiti Uilyam Murdoçun iti kimi tanınır. Titanikin batması zamanı Murdoç gəmi ilə birlikdə batmış, lakin Rigel üç saat boyunca xilasetmə qayığının yanında üzmüşdü. Karpatiya gəmisinin kapitanı Rigelin köməyi ilə sağ qalmağı bacarmış bir çox qurbanı xilas edə bilmişdi. Rigel, daha sonra gəmi ekipajı üzvü Conas Briggs tərəfindən sahiblənilmişdi. Lakin bəzi mənbələr bu hekayənin uydurma ola biləcəyini iddia edirlər. 5. "Swansea Jack" "Swansea Jack", Uelsin məşhur xilasetmə itlərindən biridir. O, 1930-cu illərdə Uels sahillərində ən azı 27 nəfərin həyatını xilas edib. "Jack", Nyufaundlend növünə aid olsa da, görünüşünə görə daha çox müasir "Flat-Coated Retriever"-ə bənzəyirdi. Onun xidmətləri xalq tərəfindən yüksək qiymətləndirilib və onun şərəfinə abidə ucaldılıb. 6. "Bilbo" "Bilbo", "Kornuollun Sennen" sahilində xilasetmə iti kimi fəaliyyət göstərən bir Nyufaundlend idi. O, ən azı üç nəfərin həyatını xilas edib və yerli cəmiyyətdə böyük hörmət qazanıb. Bilbonun xidmətləri onu bölgənin ən məşhur itlərindən birinə çevirmişdi. 7. "Bouncer" "Bouncer", 1901-ci ildə Britaniya Höküməti tərəfindən "Kornuoll və York hersoqu" üçün hədiyyə kimi təqdim edilən bir Nyufaundlend iti idi. Bu hədiyyə, Nyufaundlend ilə Böyük Britaniya arasındakı dostluq əlaqələrini simvollaşdırırdı. 8. "Neptune" "Neptune", Sir Con Franklinin iti idi və "Franklinin itkin ekspedisiyası" zamanı onun yanında idi. İnuitlərin verdiyi məlumatlara görə, "Neptun" ekspedisiyanın son sağ qalan üzvləri ilə birlikdə karibu ovlayırdı. Bu, itin ekspedisiyadan illər sonra belə həyatda qaldığını göstərir. 9. "Boo" "Boo", 1995-ci ildə Kaliforniyanın Yuba çayında bir insanı xilas edən 10 aylıq Nyufaundlend iti idi. "Boo", heç bir xüsusi təlim almamasına baxmayaraq,bunu bacarmışdı. Bu hadisə, Nyufaundlend itlərinin təbii xilasetmə instinktlərini bir daha sübut etmişdi. 10. "Bashaw: Qraf Daddleynin sevimli iti və Londonun Viktoriya və Albert Muzeyində heykəli olan bir Nyufaundlenddir. 11. "Boatswain": İngilis şairi Lord Bayronun iti. Bayron, "Boatswain"i quduz xəstəliyinə yoluxduğu zaman sağaltmağa çalışsa da, uğursuz olmuşdu. "Boatswain"in ölümündən sonra Bayron onun şərəfinə "Newstead Abbey"-də abidə ucaldıb. 12. "Frank": Amerika Vətəndaş Müharibəsi zamanı "Yetim Briqadası"nın qeyri-rəsmi maskotu olan it idi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Newfoundland_dog
https://www.akc.org/dog-breeds/newfoundland/
https://a-z-animals.com/animals/newfoundland/
https://www.britannica.com/animal/Newfoundland-dog
https://dogtime.com/dog-breeds/newfoundland
https://www.webmd.com/pets/dogs/what-to-know-about-newfoundlands
https://www.hillspet.com/dog-care/dog-breeds/newfoundland
https://www.petmd.com/dog/breeds/newfoundland
https://www.dogster.com/dog-breeds/newfoundland
Tarix : 10 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
