Murray Gell-Mann - Müasir nəzəri fizikanın ən önəmli fiqurlarından biri. O, xüsusilə kuark modelinin inkişafı və bu anlayışın elementar hissəciklər nəzəriyyəsindəki təsiri ilə məşhurdur. Gell-Mann, fizikanın nəzəri sahələrindəki kəşfləri ilə 1969-cu ildə Nobel Fizika Mükafatına layiq görülmüş və elm dünyasında özünü böyük bir alim kimi tanıtmışdır. Erkən həyatı və təhsili Murray Gell-Mann 15 sentyabr 1929-cu ildə New York şəhərində doğulmuşdur. O, fizika sahəsindəki təhsilini çox erkən yaşlarda başlamış və 1948-ci ildə New York Universitetindən fizika üzrə bakalavr dərəcəsini almışdır. Gell-Mann, daha sonra Yale Universitetində doktorantura təhsilini davam etdirərək 1951-ci ildə doktorluq dərəcəsi əldə etmişdir. Gell-Mann, fizika sahəsində böyük maraq və dərin biliklərlə tanınırdı və tədqiqatlarına daha çox elementar hissəciklər və onların qarşılıqlı təsirləri üzərində fokuslanmışdır. Onun elmi yolu, fizika aləminin ən dərin və qarışıq mövzularına doğru yönəldi. Kuark nəzəriyyəsi və elementar hissəciklər Gell-Mannın ən tanınmış və tarixi əhəmiyyət daşıyan kəşfi kuark modelidir. 1964-cü ildə, Gell-Mann və digər nəzəri fizikaçı, George Zweig, müstəqil olaraq, elementar hissəciklərdə (məsələn, proton və neytron) daha kiçik, fundamental quruluşun mövcud olduğunu təklif etdilər. Onlar bu yeni hissəciklərə "kuarklar" adını verdilər. Kuarklar, proton və neytron kimi hadronların əsas hissələrini təşkil edir. Bu kəşf, atomun altındakı daha dərin quruluşu başa düşməyə imkan verdi və elementar hissəciklər nəzəriyyəsini yeni bir səviyyəyə daşıdı. Gell-Mann, bu modelin təsvirində istifadə etdiyi “quarks” (kuarklar) termini ilə tanınır və bu termin, daha sonra bütün fizika dünyasında qəbul edildi. Kuark nəzəriyyəsi, daha sonra "standart model" olaraq tanınan və çox sayda elementar hissəcikləri birləşdirən nəzəriyyənin təməlini atdı. Nobel fizika mükafatı 1969-cu ildə, Gell-Mann kuark nəzəriyyəsi ilə əlaqədar apardığı tədqiqatlara görə Nobel Fizika Mükafatına layiq görüldü. Bu mükafat, onun nəzəri fizika sahəsindəki ən böyük uğurlarından birini təmsil edirdi. Nobel komitəsi, Gell-Mann-ın "hadronların strukturunu nəzəri olaraq açıqlayan işlərini" yüksək qiymətləndirdi və bu işin elementar hissəciklər nəzəriyyəsinə gətirdiyi yenilikləri tanıdı. Feynman qrafikləri və təsiri Gell-Mann, yalnız kuark nəzəriyyəsi ilə deyil, həmçinin Richard Feynman ilə birgə çalışdığı Feynman qrafikləri və kvant elektrodinamikası (QED) üzərindəki işləri ilə də tanınır. Feynman qrafikləri, elementar hissəciklərin qarşılıqlı təsirlərini təsvir etmək üçün istifadə olunan vizual üsuldur və kvant elektrodinamikasının əsas alətlərindən biri olmuşdur. Qlobal yanaşma və ədəbi təsirləri Murray Gell-Mann yalnız fizika sahəsindəki nailiyyətləri ilə deyil, həm də elmin və insan cəmiyyətinin birləşdiyi geniş dünyagörüşü ilə tanınır. O, xüsusən kompleks sistemlər, bioloji sistemlər və təbiət hadisələrinin nəzəri analizi ilə maraqlanırdı. Bu yanaşma, elm dünyasında "komplekslik nəzəriyyəsi" adlanan yeni bir sahənin inkişafına şərait yaratdı. Murray Gell-Mann, fizikaya olan böyük töhfələri və kompleks sistemlərin başa düşülməsindəki liderliyi ilə elm dünyasında müstəsna bir yer tutur. Onun kuark modelinin kəşfi, elementar hissəciklər fizikası sahəsində bir inqilaba səbəb oldu və gələcək tədqiqatçılara böyük ilham verdi. Gell-Mann-ın müasir elmdəki rolu, yalnız nəzəri fizika ilə məhdudlaşmır; o, elm tarixindəki ən böyük alimlərdən biri olaraq qalır və onun işləri hələ də təbiət elmləri sahəsində irəliləyişlərə yol açır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Murray_Gell-Mann
https://www.britannica.com/biography/Murray-Gell-Mann
https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1969/gell-mann/biographical/
https://writings.stephenwolfram.com/2019/05/remembering-murray-gell-mann-1929-2019-inventor-of-quarks/
https://www.nytimes.com/2019/05/24/obituaries/murray-gell-mann-died-.html
https://www.santafe.edu/news-center/news/murray-gell-mann-passes-away-89
https://www.aps.org/publications/apsnews/201907/gell-man.cfm
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
