Metilcivə - [CH3Hg]+ kimyəvi formulu ilə təmsil olunan orqanometalik kation. Bu, ən sadə orqanocivə birləşməsidir. Metilcivə son dərəcə zəhərlidir və onun törəmələri insanlar üçün üzvi civənin əsas mənbəyidir. Metilcivə bioakkumulyativ ətraf mühit toksinidir və yarımparçalanması 50 gündür. Bioloji olaraq dimetilcivədən əmələ gələn metilcivə, məşhur Minamata xəstəliyinin səbəbkarıdır. Quruluş və kimyəvi xüsusiyyətlər "Metilcivə" termini, "metilcivə kationu" üçün qısaldılmış ad kimi istifadə olunur. Bu funksional qrup metil qrupunun civə atomuna birləşməsindən ibarətdir. Kimyəvi formulu CH3Hg+ (bəzən MeHg+ kimi də yazılır) şəklindədir. Metilcivə müsbət yüklü ion kimi xlorid (Cl−), hidroksid (OH−) və nitrat (NO3−) kimi anionlarla asanlıqla birləşir. Xüsusilə kükürd tərkibli anionlara, o cümlədən tiollara (RS−) yüksək afinitet göstərir. Tiollar, sistein amin turşusu və qlutation peptidi ilə metilcivə arasında güclü komplekslər yaradır. Mənbələr Metilcivə su sistemlərində (göllər, çaylar, bataqlıqlar, çöküntülər, torpaqlar və okean) yaşayan mikroblar tərəfindən qeyri-üzvi civənin çevrilməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bu proses əsasən sulfat reduksiya edən bakteriyalar (SRB), dəmir reduksiya edən bakteriyalar (FeRB) və metanoqenlər tərəfindən həyata keçirilir. Metilcivə okean sularında, xüsusilə qida zəncirlərində bioakkumulyasiya və biomagnifikasiya edir, yəni hər bir qida zəncirində təbəqədə onun konsentrasiyası artır. İnsan sağlamlığına təsirləri Metilcivə insan bədəni tərəfindən asanlıqla mənimsənilir və qan-beyin bariyerini və plasentanı keçərək dölün inkişafına təsir göstərə bilər. Metilcivə uşaqlarda inkişaf pozğunluqlarına, IQ azalmasına, dil bacarıqlarının zəifləməsinə, yaddaş və diqqət problemlərinə səbəb ola bilər. Yetkinlərdə isə ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır. Metilcivə, həmçinin immun sisteminə də təsir göstərə bilər. Balıq və vəhşi təbiətə təsirləri Metilcivə balıq və vəhşi təbiətin sağlamlığına ciddi təsir göstərir. Balıq, balıq yeyən quşlar və məməlilərdə reproduktiv uğursuzluqlara səbəb olur. Bu təsirlər həm kəskin çirklənmiş ekosistemlərdə, həm də orta səviyyəli metilcivə olan ekosistemlərdə müşahidə edilir. Bu maddənin təsirindən bəzi su quşlarında hormonal pozğunluqların baş verməsi müşahidə olunmuşdur. İctimai siyasətdə Metilcivə səviyyələri və balıq istehlakı ilə bağlı tövsiyələr insanların qidalanma vərdişlərini, balıqçılıq ənənələrini və balıqla məşğul olan insanların gəlirlərini təsir edə bilər. Eyni zamanda, civə emissiyalarının məhdudlaşdırılması təklifləri kömür yanan elektrik stansiyalarına əlavə xərclər qoya bilər. Bununla belə, civə emissiyalarının azaldılması tədbirləri insan və vəhşi təbiətin metilcivəyə məruz qalmasını azaltmaqla əhəmiyyətli faydalar gətirə bilər.

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/Methylmercury

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3514465/

https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/methylmercury

https://voiceoftheocean.org/what-is-methylmercury-and-how-is-it-formed/

https://www.epa.gov/mercury/how-people-are-exposed-mercury

https://www.ucsfhealth.org/medical-tests/methylmercury-poisoning

https://www.jpmph.org/journal/view.php?doi=10.3961/jpmph.2012.45.6.353

https://www.epa.gov/mercury/health-effects-exposures-mercury

https://www.fda.gov/food/environmental-contaminants-food/mercury-food

https://ec.europa.eu/health/scientific_committees/opinions_layman/en/dental-amalgam/glossary/mno/methylmercury.htm

https://apps.who.int/food-additives-contaminants-jecfa-database/Home/Chemical/3083

https://www.usgs.gov/centers/werc/news/research-spotlight-understanding-mercurys-effects-birds

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38682592/

https://www.usgs.gov/software/methylmercury-effects-birds-percent-injury-tool

Tarix : 26 yanvar 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.