Meşə sarı (Buteo trizonatus) - Afrika qitəsində yayılmış yırtıcı quş növü. Bəzi mütəxəssislər onu başqa bir növ olan dağ sarı (Buteo oreophilus) ilə eyni növün alt növü kimi qəbul edirlər. Bu quş növü Cənubi Afrika Respublikasının cənub və şərqindəki meşəlik ərazilərdə yaşayır və çoxalır. Təsvir Meşə sarı, çoxsaylı yay miqrantı olan çöl sarı (Buteo buteo vulpinus) ilə çox oxşardır. Başı, beli və üst qanadları qəhvəyi rəngdədir və lələklərinin kənarları qırmızımtıl rənglə haşiyələnmişdir. Bu xüsusiyyətlər fərqli fərdlərdə müxtəlif dərəcələrdə müşahidə oluna bilər. Çənəsi ağ rəngli və ləkəsizdir, sinə və qarın hissəsi ağ rəngli olmaqla yanaşı, müxtəlif sayda qəhvəyi ləkələrlə örtülüdür. Quyruqaltı lələkləri isə tamamilə ağ rəngdədir. Bəzi fərdlərin sinə və qarın yanlarında qəhvəyi zolaqlar olur, ən açıq rəngli quşlar istisna olmaqla, digərlərinin qarın hissəsində aydın ağ "U" şəkilli işarə müşahidə olunur. Alt qanadları ağ rənglidir, kiçik alt qanad lələkləri qırmızımtıl-qəhvəyi çalarlıdır və əsas lələklərin uclarında tünd rəngli vergül şəkilli işarə var. Bud lələkləri bircins qırmızımtıl-qəhvəyi rəngdədir, qoltuqaltı lələkləri isə ağ rəngli olub qəhvəyi zolaqlarla naxışlanmışdır. Üst quyruq qəhvəyi rəngdədir və qırmızımtıl çalarlıdır. Quyruqda bir neçə dar tünd qəhvəyi zolaq və geniş tünd qəhvəyi alt zolaq var, alt quyruq zolaqları isə zəif görünə bilər. Bədən uzunluğu 41–48 sm, qanad aralığı isə 102–117 sm-dir. Yayılması və hərəkətləri Meşə sarı Cənubi Afrika, Lesoto və Esvatini üçün endemik növdür. Şərqi Limpopo əyalətinin dağlıq ərazilərindən cənuba doğru, KvaZulu-Natalın Drakensberg dağları boyunca Qərbi Keypə qədər yayılmışdır. Bu quş ən azı qismən miqrantdır və iyun-avqust aylarında Şərqi Keypin Drakensberg dağlarında qışlayır. Burada onun çoxalması qeydə alınmayıb. Şərqdə (KvaZulu-Natal və Mpumalanga) halqalanmış iki quş, daha sonra Cənubi Afrikanın cənubunda, təxminən 800–1300 km məsafədə yenidən aşkar edilmişdir. Yaşayış yeri Adından da göründüyü kimi, meşə sarı həmişəyaşıl meşəliklərdə, o cümlədən introduksiya edilmiş evkalipt və şam ağacları olan ərazilərdə yaşayır. Çöl sarı isə daha açıq əraziləri üstün tutur. Lakin yaşayış yeri tək başına bu növləri fərqləndirmək üçün kifayət deyil. Həyat tərzi Meşə sarı meşənin kənarında və ya daxilində ov edir. Bu quş "otur və gözlə" taktikası ilə ovunu şaxədən tullanaraq tutur. Kiçik məməlilər, turako və ya frankolin ölçüsündə quşlar, ilanlar, kərtənkələlər, qurbağalar, çəyirtkələr, arılar, böcəklər və əqrəblərlə qidalandığı qeyd edilmişdir. Çoxalma biologiyası haqqında məlumat azdır, lakin bu quşların əraziyə bağlı və təkəşli olduğu güman edilir. Yuva quru budaqlardan ibarət böyük bir quruluşdur və daxili hissəsi yaşıl yarpaqlarla, bəzən isə Usnea cinsindən olan şabalıd rəngli şibyələrlə örtülür. Yuva adətən meşənin daxilindəki şam və ya evkalipt ağaclarının budaqlarında, bəzən isə kiçikyarpaq sarıağac (Afrocarpus falcatus) kimi yerli ağacların üzərində qurulur. İki yumurta avqust-noyabr aylarında qoyulur, əsasən sentyabr-oktyabr aylarında çoxalır. Yumurtalar ardıcıl qoyulduğu üçün birinci yumurta əvvəl çatlayır və yaşlı balaca qardaşını qidalanmaqdan məhrum edir. Əgər qida azdırsa, kiçik balaca aclıqdan ölə bilər. Balalar təxminən 47 günlük olanda uçmağa başlayır və təqribən dörd ay sonra tam müstəqil olurlar. Taksonomiya Meşə sarı, adi sar (Buteo buteo) və Madaqaskar sarı (Buteo brachypterus) ilə yanaşı, dağ sarını (Buteo oreophilus) da əhatə edən üst növün bir hissəsidir. Meşə sarı və dağ sarının fərqli növlər kimi qəbul edilməsi onların yaşayış yeri, quruluşu və lələk rəngləri ilə əlaqədardır. Ehtimal edilir ki, meşə sarı çöl sarından təkamül edib. Çöl sarı Şərqi Palearktikanın geniş ərazilərində çoxalır və qışı Şərqi və Cənubi Afrikada keçirir, bəzi fərdlər isə Cənubi Afrikada qışlamır. Qorunma statusu Meşə sarı əvvəllər Cənubi Afrikada təhlükə altında hesab edilirdi, lakin ekzotik ağac plantasiyalarının artması və bu növün bu ərazilərə uyğunlaşaraq çoxalması populyasiyanın artmasına səbəb olub. Nəticə etibarilə, "Beynəlxalq Təbiəti Qoruma İttifaqı" (IUCN) tərəfindən "Az Təhlükəli" kimi qiymətləndirilir.
https://planetofbirds.com/accipitriformes-accipitridae-forest-buzzard-buteo-trizonatus/
https://animalia.bio/forest-buzzard
https://ebird.org/species/moubuz3
https://dewetswild.com/2021/03/23/forest-buzzard/
https://wildlifevagabond.com/wildlife/birds/hawks-eagles-and-allies/buzzards-and-buteonine-hawks/forest-buzzard/
https://birdsoftheworld.org/bow/species/moubuz3/cur/introduction?lang=es&media=photos
https://www.oiseaux.net/birds/forest.buzzard.html
https://www.birdmap.africa/docs/sabap1/150.pdf
https://dibird.com/species/forest-buzzard/
https://xeno-canto.org/species/Buteo-trizonatus
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/forest-buzzard-buteo-trizonatus/summary
https://birdsoftheworld.org/bow/species/moubuz3/cur/introduction
https://www.biodiversityexplorer.info/birds/accipitridae/buteo_trizonatus.htm
https://www.woodlandtrust.org.uk/trees-woods-and-wildlife/animals/birds/buzzard/
https://georgetrails.org.za/forest-buzzard-trail/
https://www.rspb.org.uk/birds-and-wildlife/buzzard
Tarix : 1 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
