Mark Oliphant (1901–2000) - Avstraliyalı fizikaçı və nüvə tədqiqatçısı. O, nüvə fizikasının inkişafına mühüm töhfələr vermiş və nüvə enerjisinin kəşfi ilə əlaqədar çoxsaylı önəmli işlərə imza atmışdır. Oliphant, həmçinin radiasiya və nüvə reaksiyaları sahəsindəki tədqiqatları ilə tanınır. O, Atom bombasının yaradılması ilə bağlı layihələrdə iştirak etmiş və nüvə tədqiqatları sahəsindəki işləri ilə tarixə düşmüşdür. Erkən həyatı və təhsil Mark Oliphant 1901-ci ildə Avstraliyanın Adelaida şəhərində doğulmuşdur. O, təhsilini Adelaida Universitetində almış və burada fizika üzrə təhsilini tamamlamışdır. Oliphant, sonra təhsilini Böyük Britaniyada, Kembric Universitetində davam etdirmişdir, burada o, nüvə fizikasının gələcək inkişafı ilə bağlı ilk təcrübələrini toplamışdır. Nüvə tədqiqatları və kəşfləri Mark Oliphant, nüvə fizikasının inkişafında bir çox mühüm işlərə imza atmışdır. O, 1930-cu illərdə protonların və deyteronların qarşılıqlı təsirlərini öyrənmiş və nüvə reaksiyalarının baş verməsindəki mexanizmləri izah etməyə başlamışdır. Onun ən böyük kəşflərindən biri deyteron (hidrogenin ağır izotopu) ilə alfa hissəcikləri arasında baş verən reaksiyadır. 1932-ci ildə Oliphant və həmkarları, deyteron və alfa hissəciklərinin qarşılıqlı təsirindən neon nüvəsini parçalamağa müvəffəq olmuşlar. Bu, atom nüvəsinin parçalanması ilə bağlı çox mühüm bir təcrübə idi və nüvə enerjisinin təbii olaraq əldə edilməsi haqqında fikir formalaşdırmağa səbəb olmuşdur. Atom bombası layihələrindəki iştirakı Mark Oliphant, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Manhattan Layihəsində iştirak etmişdir. O, bu layihə çərçivəsində nüvə bombalarının yaradılmasında mühüm rol oynamışdır. Oliphant, xüsusilə plutonium və uraniumun istifadə edilməsi ilə bağlı olan tədqiqatlarda fəal olmuş və atom bombasının yaradılması üçün vacib olan texnologiyaların inkişafına dəstək vermişdir. Onun Manhattan layihəsindəki iştirakı, onu beynəlxalq miqyasda tanınan bir alimə çevirmişdir. Lakin müharibə başa çatdıqdan sonra Oliphant, nüvə silahlarının qarşısını almağa və onların yalnız sülh məqsədli istifadələrinə yönəldilməsinə tərəfdar olmuşdur. Nüvə tədqiqatları və sülh təşəbbüsləri Müharibədən sonra Mark Oliphant, nüvə enerjisinin sülh məqsədli tətbiqləri üzərində işləməyə başlamışdır. O, Avstraliyada nüvə enerjisi ilə bağlı tədqiqatlar aparmış və bu sahədə tədris və tədqiqat infrastrukturunun yaradılmasına töhfə vermişdir. Oliphant, həmçinin, nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq və sülh məqsədli nüvə texnologiyalarının inkişafını təşviq edən bir çox beynəlxalq təşəbbüslərdə fəal olmuşdur. O, uzun müddət Avstraliya Atom Enerjisi Komissiyasının rəhbəri olmuş və burada nüvə enerjisinin təhlükəsiz istifadəsi ilə bağlı müxtəlif tədbirlər həyata keçirmişdir. Sonrakı illərdə yaradıcı fəaliyyəti və mirası Mark Oliphant, həmçinin Avstraliya Elm və Texnologiya İnstitutunun yaradılmasında iştirak etmiş və burada mühüm elmi və tədris fəaliyyətləri göstərmişdir. O, həmçinin nüvə enerji tədqiqatlarının inkişafına dair müxtəlif məqalələr dərc etmiş və bir çox beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişdir. Oliphantun elmi mirası, nüvə fizikasının inkişafı, nüvə enerjisinin tətbiqi və nüvə silahlarının istifadəsi ilə bağlı etik müzakirələrə böyük təsir göstərmişdir. O, həyatının sonlarına doğru, nüvə silahlarının və nüvə müharibəsinin fəlakətləri barədə çoxsaylı çıxışlar etmiş və nüvə silahlarının məhdudlaşdırılmasına çağırmışdır. Mark Oliphant Avstraliyanın ən görkəmli fiziklərindən biri olaraq, nüvə tədqiqatları, atom bombasının yaradılması və nüvə enerjisi sahəsindəki önəmli töhfələri ilə tarixə düşmüşdür. O, nüvə silahlarının qarşısını almağa çalışmış və sülh məqsədli nüvə texnologiyalarının inkişafını təbliğ etmişdir. Oliphant, həmçinin Avstraliya elminin inkişafına mühüm töhfələr vermiş və gələcək nəsillərə elmi miras qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Mark_Oliphant
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/mark-oliphant/
https://adb.anu.edu.au/biography/oliphant-sir-marcus-laurence-elwin--mark-782
https://www.science.org.au/fellowship/fellows/biographical-memoirs/marcus-laurence-elwin-oliphant-1901-2000
https://www.portrait.gov.au/people/mark-oliphant-1901
https://www.asap.unimelb.edu.au/bsparcs/exhib/oliphant/oliphant.htm
https://www.oliphantscienceawards.com.au/the_oliphant_science_awards/sir_mark_oliphant
Tarix : 25 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
