Marian Smoluchowski (1872–1917) - Polşalı fizik və statistik fizikanın önəmli alimlərindən biri. O, xüsusilə Brown hərəkəti, diffuziya və molekulyar kinetika sahələrindəki işləri ilə tanınır. Smoluchowski-nin əsas töhfələri, molekulların və atomların davranışlarını başa düşmək üçün nəzəri modellər inkişaf etdirməkdəndir. O, həmçinin makroskopik və mikroskopik dünya arasındakı əlaqələri izah edən nəzəriyyələri ilə məşhurdur. Erkən həyatı və təhsili Marian Smoluchowski 1872-ci ildə Polşanın Lwów (indiki Ukrayna ərazisində) şəhərində anadan olmuşdur. O, gənc yaşlarında fizika və riyaziyyat sahələrinə maraq göstərmişdir. Smoluchowski, 1893-cü ildə Lwów Universitetində fizika üzrə bakalavr dərəcəsini almış və sonra daha dərindən təhsilini davam etdirmək üçün Vyana Universitetinə getmişdir. 1897-ci ildə orada doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək, fizik olaraq elmi fəaliyyətə başlamışdır. Brown hərəkəti və Smoluchowski nəzəriyyəsi Smoluchowski-nin ən mühüm töhfələrindən biri, Brown hərəkətinin izahıdır. 1827-ci ildə Robert Brown tərəfindən təsadüfən kəşf edilən bu fenomen, mikroskopik ölçüdə olan hissəciklərin, xüsusən də maye və qazlar içində təsadüfi hərəkət etdiyini göstərirdi. Smoluchowski, 1906-cı ildə bu fenomeni statistik mexanika baxımından izah edərək, molekulyar kinetikanın nəzəriyyəsinə böyük bir töhfə verdi. Onun Brown hərəkətinin təsvirinə dair apardığı tədqiqatlar, molekulyar hərəkətin və tək-tək molekulların təsadüfi hərəkətlərinin makroskopik təsirlərini açıqlayaraq, molekulyar təbiətin daha yaxşı başa düşülməsinə imkan yaratdı. Smoluchowskinin nəzəriyyəsi, molekulyar təsadüfi hərəkətləri statistika vasitəsilə təsvir edərək, molekulyar ölçüdəki hadisələri izah etməyə çalışmışdır. Diffuziya və Smoluchowski nəzəriyyəsi Diffuziya fenomeni, maddələrin bir-birinə qarışması və yayılmasını izah edir. Smoluchowski, diffuziya və molekulyar hərəkətin necə baş verdiyini anlamak üçün statistik metodlardan istifadə etmişdir. O, 1906-cı ildə böyük əhəmiyyət kəsb edən diffuziya nəzəriyyəsini inkişaf etdirmiş və burada molekulların təbii hərəkətləri ilə əlaqəli statistika və ehtimal nəzəriyyələrini tətbiq etmişdir. Bu nəzəriyyə, 1905-ci ildə Albert Eynşteyn tərəfindən irəli sürülən Brown hərəkətinin statistik təhlilinin genişlənməsi idi. Smoluchowski, ayrıca və eyni zamanda Eynşteynlə eyni dövrdə diffuziya və təsadüfi hərəkət ilə bağlı çoxsaylı tədqiqatlar aparmışdır. Onun işləri, makroskopik hadisələri mikroskopik səviyyədə başa düşmək üçün statistikanın və ehtimal nəzəriyyəsinin əhəmiyyətini göstərmişdir. Statistik mexanika və termodinamik Smoluchowski, statistik mexanikanın əsasını qoymuş alimlərdən biri idi. O, makroskopik sistemlərin mikroskopik davranışlarını anlamaq üçün statistik metodları tətbiq etmişdir. Onun işləri, termodinamik proseslərin mikroskopik əsaslarını başa düşmək üçün nəzəriyyələrin inkişafına kömək etmişdir. Yaxınlaşma və təsirləri Marian Smoluchowskinin fizika sahəsindəki işləri, statistik fizika və termodinamikanın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Onun teorik yanaşmaları, molekulyar hərəkət və qazların dinamikasını başa düşmək üçün vacib addımlar atmışdır. Smoluchowskinin Brown hərəkəti və diffuziya üzərindəki tədqiqatları, bu sahədəki digər tədqiqatçıların işlərinə də təsir göstərmiş və bu sahələrin əsasını qoymuşdur. O, həmçinin müasir kvant mexanikasına qədərki mərhələlərdəki nəzəriyyələrin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Smoluchowskinin nəzəriyyələri, mikroskopik dünya ilə bağlı elmi araşdırmaları daha da genişləndirmiş və gələcəkdəki çoxsaylı eksperimentlərə əsas yaratmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Marian_Smoluchowski
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Smoluchowski/
https://www.wikidata.org/wiki/Q541895
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4613-0179-0_64
https://smoluchowski.if.uj.edu.pl/documents/83066019/0/Posch_smoluchowski.pdf
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Smoluchowski/poster/lived/
https://encyclopediaofmath.org/wiki/Smoluchowski,_Marian
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
