Makkhali Gosala — Hind fəlsəfəsində və dini ənənələrində mühüm yer tutan şəxsiyyətlərdən biridir. O, Ajivika məktəbinin qurucusu olaraq tanınır və bu məktəb sramaṇa hərəkatının bir hissəsi olaraq, Buddizm və Jainizmlə paralel inkişaf etmişdir. Makkhali Gosalanın təlimləri, həyatın və kainatın təbii qanunları ilə bağlı olan fəlsəfi baxış açısını təqdim edir və bu yanaşma karma və determinizm anlayışlarına əsaslanır. Makkhali Gosala, təxminən e.ə. 5-ci əsrdə yaşamış və Ajivika məktəbinin qurucusu olmuş bir müdrikdir. Ajivika məktəbi, insanların həyatını və hərəkətlərini əvvəlcədən müəyyən edilmiş təbii qanunlarla idarə edən bir təlimdir. Bu məktəbin təlimlərinə görə, hər şeyin və hadisələrin səbəbi karma ilə əlaqəlidir və insanın həyatı təbii qanunlarla tam şəkildə müəyyənləşdirilir. Bu düşüncə, Hind fəlsəfəsinin digər məktəblərindən fərqlənir, çünki Buddizm və Jainizmdə insanın iradəsi və hərəkətləri ilə daha çox əlaqələndirilən bir anlayış var. Ajivika məktəbinin əsas prinsipləri Ajivika məktəbi, karma və determinizm üzərində qurulmuşdur. Məktəbin əsas təlimlərinə görə: Karma və Determinizm: Ajivika məktəbinə görə, hər şey əvvəlcədən müəyyən olunmuş qanunlara tabe olur. İnsanlar öz hərəkətlərini və həyatlarını idarə edə bilməzlər, çünki bütün hadisələr təbii qanunlarla müəyyənləşdirilib. Maddiyyətçilik: Ajivika məktəbi, dünyanın fiziki təbiətini və materializmi vurğulayan bir yanaşma nümayiş etdirir. Məktəb, insanların ruhunun fiziki dünyadan ayrılmadığını, həyatın və təbiətin mükəmməl bir şəkildə təbii qanunlara uyğun olduğunu qəbul edir. Fəlakət və azadlıq: Ajivika məktəbinə görə, həyat acı və çətinliklərlə doludur və insanın bu çətinliklərdən qaçması mümkün deyil. Həyat, əvvəlcədən müəyyən edilmiş bir dövrə və ritmə uyğun irəliləyir, buna görə də hər şeyin öz vaxtı vardır. Nirvana və Mokşa: Ajivika, Nirvana və ya Mokşa anlayışını qəbul etsə də, bu vəziyyət yalnız karma qanunlarına uyğun olaraq baş verəcəkdir. İnsanlar yalnız müəyyən karmalarını tamamladıqdan sonra azadlıq və rahatlıq əldə edə bilərlər. Makkhali Gosala və Buddhizm və Jainizm ilə münasibət Makkhali Gosala, Buddhizm və Jainizmin qurucuları ilə eyni dövrdə fəaliyyət göstərmişdir. Hər üç məktəb, Hind fəlsəfəsində özlərinin fərqli yanaşmalarını inkişaf etdirmişdir: Buddhizmdə həyatın əzablarından azad olmaq üçün Orta Yolu izləmək, zəifliklərdən uzaq durmaq və Nirvanaya çatmaq məqsədi güdülür. Jainizmdə isə ahimsa (zərər verməmək) prinsipi üstünlük təşkil edir və insanlar mənəvi təmizlənmə yolu ilə daha yüksək bir ruhani vəziyyətə çatmağa çalışırlar. Ajivika isə bütün bu məktəblərdən fərqli olaraq, həyatın hər şeyinin əvvəlcədən təbii qanunlarla müəyyənləşdirildiyini və insanların həyatını dəyişdirmələrinin mümkün olmadığını vurğulayıb. Bu, Buddhizm və Jainizmdəki sərbəst iradə anlayışlarından fərqli bir yanaşmadır. Makkhali Gosala və Karma Makkhali Gosalanın təlimlərində karmanın əsas yeri vardır. O, karma və determinizm anlayışlarına böyük əhəmiyyət vermişdir. Ajivika məktəbinə görə, insanların hərəkətləri və həyatları karma ilə müəyyən olunur, yəni insanların keçmişdəki hərəkətləri bu günkü həyatlarını formalaşdırır. Məktəbə görə, insanlar öz karmalarını dəyişdirə və ya idarə edə bilməzlər, çünki bütün hadisələr təbii qanunlarla idarə olunur. Makkhali Gosala və təlimləri Makkhali Gosalanın təlimləri, Hind fəlsəfəsinin müxtəlif məktəbləri arasında fərqli bir yanaşmanı təqdim edir. Onun təlimlərində, həyatın və hadisələrin əvvəlcədən müəyyənləşdirildiyi bir baxış açısı vardır. O, insanın və dünyadakı hər şeyin əvvəlcədən müəyyən edilmiş təbii qanunlara tabe olduğunu vurğulamışdır. Bu yanaşma, insanın öz həyatını dəyişdirmə və ya idarə etmə qabiliyyətini çox azaldır, bu da Ajivika məktəbinin ən fərqli cəhətlərindən biridir. Makkhali Gosala, Hind fəlsəfəsində və dini təlimlərdə mühüm yer tutan bir şəxsiyyətdir. Onun Ajivika məktəbi, karma və determinizm haqqında dərindən düşüncələr təqdim edərək, Hinduizm, Buddhizm və Jainizmlə müqayisədə fərqli yanaşmalar ortaya qoymuşdur. Ajivika məktəbi, insanların həyatlarının və fəaliyyətlərinin təbii qanunlarla əvvəlcədən müəyyənləşdirildiyini vurğulamış və bununla da Hind fəlsəfəsinin inkişafında mühüm bir rol oynamışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Makkhali_Gosala
https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Makkhali_Gosala
https://www.britannica.com/biography/Gosala-Maskariputra
https://obo.genaud.net/backmatter/appendixes/personalities/makkhali_gosala.htm
https://obo.genaud.net/backmatter/appendixes/personalities/makkhali_gosala.htm
https://www.wisdomlib.org/definition/makkhali-gosala
https://www.osho.com/osho-online-library/osho-talks/makkhali-gosala-ajita-kesakambali-sanjay-vilethiputta-ab073d4a-12f?p=091519fe9ec1d7b4db36c39592e05b0a
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
