Mabila döyüşü - 1540-cı ildə İspaniyalı kəşfiyyatçı Hernando de Soto'nun rəhbərlik etdiyi İspan ekspedisiyası ilə Muskogee xalqına aid yerli döyüşçülər arasında baş vermiş bir qarşıdurma. Bu döyüş, cənubi ABŞ-da baş verən ən böyük yerli münaqişələrdən biri olmaqla yanaşı, İspanların yerli xalqlara qarşı olan mübarizələrini və Amerika qitəsindəki erkən müstəmləkəçilik prosesini nümayiş etdirir. Kontekst və səbəblər Hernando de Soto, İspan imperiyasının gücünü artırmaq məqsədilə 1539-cu ildə Cənubi Amerikaya ekspedisiya göndərmişdi. O, fəth etmək və zənginliklər tapmaq məqsədilə Florida sahillərindən yola çıxmışdı. 1539-1540-cı illərdəki ekspedisiyası, ABŞ-ın cənub-şərqindəki geniş əraziləri əhatə edirdi. De Soto, əvvəllər Francisco Pizarro'nun Peru'da İnka İmperiyasını fəth etməsindən sonra, Amerika qitəsində böyük uğurlar əldə etmək arzusunda idi. Bu dövr ərzində de Soto və onun qoşunları, yerli xalqlara qarşı sərt və çox zaman qəddar münasibətlər göstərmişdilər. Onlar çox vaxt yerliləri qul olaraq götürmüş və onlara qarşı hər cür zorakılıq tətbiq etmişdilər. Döyüşün baş verməsi 1540-cı ilin sonlarına doğru, de Soto və onun ekspedisiyası Muskogee (Creek) xalqı ilə qarşılaşmışdı. Muskogee xalqı, xüsusilə Mabila şəhərindəki qəbilələri, İspanların yerli ərazilərə girməsindən narazı idilər. Muskogee lideri, bu təcavüzkar qüvvəyə qarşı müqavimət göstərməyə qərar verdi. Mabila şəhəri, bu bölgənin mərkəzlərindən biri idi və burada çox sayda yerli döyüşçü cəmlənmişdi. İspanlar əvvəlcə Mabila şəhərinin ətrafını nəzarətə alıb yerli xalqa təzyiq göstərməyə başladılar, lakin Muskogee xalqı qarşı müqavimət göstərmək qərarına gəldi. Bu, böyük bir döyüşə səbəb oldu. Döyüşün gedişi Mabila döyüşü, strateji olaraq çox mürəkkəb və amansız oldu. Muskogee döyüşçüləri, şəhəri möhkəmləndirmək üçün əlverişli bir müdafiə qurmuşdular və İspanlara qarşı çox güclü müqavimət göstərdilər. Döyüşün ən dramatik anlarından biri, yerli döyüşçülərin şəhər ətrafında böyük bir müdafiə xətti quraraq İspanlara qarşı döyüşə başlaması idi. İspanlar isə oxlar, qılınclar, atlar və yüngül toplarla döyüşdülər. Lakin, İspanların möhkəm döyüş taktikalara, xüsusilə atlı döyüşçülərə və atların üstünlüyünə malik olmalarına baxmayaraq, yerli döyüşçülər çox aqressiv şəkildə müqavimət göstərmişdilər. Müsbət tərəfdən, İspanlar döyüşdə texnoloji üstünlüyə malik idilər, məsələn, metal zirehlər və silahlar, lakin yerli xalqın tanıdığı ərazi, gözlənilməz hücumlar və qeyri-adi döyüş metodları onların mübarizəsini çətinləşdirirdi. Döyüşə son qoyan faktor, İspanların axırda yerli əhalini yorub, böyük itkilərə səbəb olmaları oldu. Nəticələr Döyüşdə ciddi itkilər olmuşdur. İspanlar üçün bu döyüşün sonunda qalib gəlsələr də, onlara çoxlu əsgər itkisi və təchizat itkiləri baş verdi. Muskogee xalqı isə ağır itkilərlə döyüşdən çıxdı. Lakin, İspanlar Mabila şəhərini ələ keçirib şəhəri dağıtdılar. Döyüşün nəticəsi olaraq, Muskogee xalqı İspanlara qarşı daha çox müqavimət göstərmək qərarına gəldi, lakin bu döyüş, de Soto'nun müvəffəqiyyətsiz fəth cəhdlərinin bir hissəsi kimi qəbul edilir. De Soto, bu döyüşdən sonra da davam edən müharibələrə və yersiz müstəmləkəçilik təşəbbüslərinə baxmayaraq, Amerika qitəsində ciddi bir müstəmləkə yarada bilmədi. 1541-ci ildə, de Soto bir xəstəlik nəticəsində vəfat etdi və ekspedisiyası çətinliklə davam etdi. Tarixi təsirlər Mabila döyüşü, həmçinin yerli xalqların İspanların müstəmləkəçilik fəaliyyətlərinə qarşı davamlı müqavimətinin bir nümunəsi kimi tarixdə qaldı. Bu döyüş, həmin dövrün İspanların yerli xalqlara qarşı olan siyasətinin acı nəticələrini göstərir. Bu hadisə, həmçinin, müstəmləkəçilərin yerli xalqlar üzərindəki üstünlüklərinin yalnız silah və texnologiya ilə deyil, həm də yerli xalqların öz müdafiə strategiyalarına qarşı necə daima mübarizə aparmaqla sınandığını göstərmişdir.
https://mobilebaymag.com/the-battle-of-mabila/
https://www.alabamaheritage.com/blog/2024/05/08/the-battle-of-mabila/
https://alabamanewscenter.com/2017/10/18/day-alabama-history-battle-mabila-took-place/
https://memoriesofthepeople.blog/2013/10/19/on-this-date-october-18-1540-alabama/
https://www.uwa.edu/news/the-hunt-for-mabila/
https://www.alabamalegacy.org/battle-of-mabila/
Tarix : 16 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
