Lysander Spooner (1808–1887) - Amerikalı hüquqşünas, fəlsəfəçi, yazıçı və anarxist nəzəriyyəçisidir. O, xüsusilə azadlıq, fərdi hüquqlar və hökumətin qanunsuzluğu mövzusunda irəli sürdüyü fikirlərlə tanınır. Spooner, abolisyonist (köləliyin ləğvi tərəfdarı) olaraq da tanınır və onun fikirləri həm sosial, həm də hüquqi inqilabi dəyişiklikləri təşviq etmişdir. Həyatı və təhsili Lysander Spooner 1808-ci ildə Massachusettsdə anadan olub. O, hüquqşünaslıq təhsili almasa da, hüquq təcrübəsi qazanaraq bir çox mübahisəli məhkəmələrdə iştirak edib. Spooner həmçinin hüquq üzrə öz təlimlərini yaratmış və hüququn təməl prinsipinə dair öz nəzəriyyələrini inkişaf etdirmişdir. Fəlsəfi və hüquqi yanaşmaları Spooner, böyük bir anarxist fəlsəfəçi olaraq, fərdi azadlıq və hüquqların qorunmasına ciddi şəkildə inandığı üçün dövlətin legitimliyini rədd edirdi. Onun fikirlərinə görə, hər hansı bir hökumət xalqın razılığı olmadan mövcud ola bilməz. O, hüququn və azadlığın birbaşa olaraq insanların təbii hüquqları ilə əlaqəli olduğunu vurğulayırdı. Fərdi azadlıq və hökumətin qanunsuzluğu Spooner, dövlətin fərdi azadlığa müdaxiləsini kəskin şəkildə tənqid edirdi. Onun ən məşhur əsərlərindən biri olan "Vəftizli Konstitusiya" (The Unconstitutionality of Slavery) adlı kitabında, dövlətin öz vətəndaşlarının hüquqlarını pozmasının qanunsuz olduğunu göstərir. Spooner, dövlətin qanunları insanların təbii hüquqları ilə ziddiyyət təşkil etdikdə onların bu qanunları pozma haqqına malik olduqlarını müdafiə edirdi. Anarxizm və hüquqi təhlükəsizlik Spooner, anarxizmi təbliğ edən və dövlətin qoruyucu rolunu təkzib edən bir şəxs olaraq, hüquq mühafizəsi məsələsində də fərqli bir yanaşma təqdim etmişdir. O, fərdi təhlükəsizliyin dövlətin deyil, yalnız insanların öz gücünə və müqavilələrə əsaslanan bir sistemlə təmin edilə biləcəyinə inanırdı. Böyük fəaliyyətləri Spooner həmçinin köləliyin ləğvi istiqamətində çox çalışmışdır. Onun "The Constitution of No Authority" adlı əsərində, o, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyasını rədd edir və bu sənədin dövlətin gücünü haqsız şəkildə artırdığını göstərir. Spooner, hər bir insanın öz azadlıq və hüquqlarını qorumaq üçün öz cəhdlərini göstərməli olduğunu irəli sürürdü. Əsərləri Lysander Spooner, çoxsaylı məqalələr, əsərlər və hüquqi yazılar yazmışdır. Onun ən məşhur əsərləri arasında aşağıdakılar var: "The Constitution of No Authority" (1870) – Bu əsərində, Spooner Amerika Birləşmiş Ştatlarının Konstitusiyasını qanunsuz hesab edir və hökumətin bu sənədin əsasında idarə edilməsinin yanlış olduğunu iddia edir. O, dövlətin və onun qanunlarının heç bir mənada legitim olmadığını vurğulayır. "Vəftizli Konstitusiya" (The Unconstitutionality of Slavery) – Bu kitabda Spooner, köləliyin Konstitusiyaya zidd olduğunu müdafiə edərək, kölelik sisteminin qanunsuzluğunu əsaslandırmışdır. "A Defense for Fugitive Slaves" – Bu əsərində, Spooner, qaçan kölələrin insan hüquqları və azadlıqları uğrunda mübarizəsini dəstəkləyir. "No Treason" – Bu kitabda Spooner, milli təhlükəsizlik və vergi məsələləri ilə bağlı hökumətin təzyiqinə qarşı çıxaraq, insanın hüquqlarını daha geniş şəkildə müdafiə edir. Təsiri və mirası Lysander Spooner, anarxizm və libertarianizmin ən mühüm fəlsəfi fiqurlarından biri hesab edilir. O, həmçinin slavery məsələsinin cəmiyyətə təsiri və fərdi hüquqların qorunması məsələlərində müasir fəlsəfi mübahisələrə və hüquqi müzakirələrə təsir göstərmişdir. Spoonerin fikirləri, xüsusən hüquq sahəsindəki anarxist yanaşmalar və dövlətin rolunun təhlili, müasir libertarian və anarxist fəlsəfi cərəyanlar tərəfindən geniş şəkildə qəbul edilir. O, həmçinin təhsil, özgürlük və bilik azadlığı kimi mövzulara olan münasibəti ilə tanınır. Spooner, dövlətin həddindən artıq müdaxiləsini rədd edərək, müstəqil və azad bir cəmiyyətin qurulmasını təbliğ etmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Lysander_Spooner
https://oll.libertyfund.org/people/lysander-spooner
https://tr.wikipedia.org/wiki/Lysander_Spooner
https://oll.libertyfund.org/pages/lysander-spooner-1808-1887
https://www.cambridge.org/core/books/natural-rights-individualism-and-progressivism-in-american-political-philosophy/lysander-spooner-nineteenthcentury-americas-last-natural-rights-theorist/BEEB045A9FA4DBA62F043F80F167553D
https://mises.org/profile/lysander-spooner
https://www.storytel.com/tv/authors/lysander-spooner-238269
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
