Kapila - Hind fəlsəfəsində böyük bir şəxsiyyət və Samkhya fəlsəfəsinin qurucusu olaraq tanınır. O, qədim Hindistanın ən böyük mütəfəkkirlərindən biridir və təlimləri Hind fəlsəfəsinin əsas sütunlarından biri olan Samkhya məktəbinin əsası olmuşdur. Kapilanın fəlsəfəsi, kainatın və həyatın yaradılışı, varlıq və realitenin mahiyyəti ilə bağlı dərin düşüncələr təqdim edir. Kapila, Hind mifologiyasına görə, qədim dövrlərdə yaşamış bir müdrik və düşünürdür. Onun adı ən çox Samkhya fəlsəfəsinin qurucusu olaraq tanınır. Kapilanın həyatı haqqında dəqiq məlumatlar azdır, lakin o, çox zaman yogi və dini mütəfəkkir kimi təsvir edilir. Kapilanın təlimləri, onun yaşadığı dövrə aid ən qədim fəlsəfi məktəblərdən biri olan Samkhyayə əsaslanır. Samkhya fəlsəfəsi Kapila, Samkhya fəlsəfəsinin qurucusu olaraq qəbul edilir. Samkhya, Hind fəlsəfəsinin ən qədim və ən təsirli məktəblərindən biridir və öz təlimlərində varlıq və reallığın anlayışına dair dərin düşüncələrə yer verir. Samkhya fəlsəfəsi əsasən düalizm prinsiplərinə dayanır, yəni o, kainatın iki əsas təməl elementdən (təsir edən və təsirlənən) ibarət olduğunu qəbul edir: Purusha – Ruh, mənlik və ya şüur. Purusha, fəlsəfədə əbədiyyətin, qeyri-maddi və dəyişməz olanın simvoludur. O, həyatın və kainatın əsl mahiyyətidir. Purusha hər şeyin təməlində dayanır və dəyişməzdir. Prakriti – təbii materiya və kainatın maddi əsası. Prakriti, dəyişkən və müxtəlif formalar alır. O, kosmosun və həyatın material tərəfini təşkil edir. Prakriti müxtəlif xüsusiyyətlərə malik üç Gunadan (yaxşılıq, aktivlik və laqeydlik) ibarətdir: Sattva (təhlükəsizlik, təmizlik), Rajas (enerji, hərəkət) və Tamas (qaranlıq, inersiya). Samkhya fəlsəfəsinə görə, Purusha və Prakriti qarşılıqlı təsir edərək kainat və həyatın bütün proseslərini formalaşdırırlar. Bu anlayışda insan həyatının məqsədi, Purusha ilə Prakritini ayırmaq və ruhun, yəni Purusha'nın, əsl azadlığını qazanmaqdır. Kapilanın təlimləri Kapila, həyatın və varlığın mahiyyəti ilə bağlı bir çox dərin fəlsəfi nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Onun təlimləri əsasən ruhani inkişaf, varlıq və dünyada baş verən hadisələrin təbiəti ilə bağlıdır. Aşağıda Kapilanın təlimlərinin bəzi əsas prinsiplərini qeyd edə bilərik: Düalizm: Kapila, kainatın və həyatın iki əsas təməl elementdən – Purusha (ruh) və Prakriti (materiya) – ibarət olduğunu irəli sürür. Bu iki unsur bir-birini tamamlayır və bir araya gələn zaman bütün varlığı formalaşdırır. İnsanın məqsədi: Kapilanın təlimində, insanın əsas məqsədi Purusha ilə Prakritini ayırmaqdır. İnsan yalnız ruhunu (Purusha) tanıyaraq və onun özünə aid olan əsl təbiətini anlayaraq əsl azadlığa (mokşa) çata bilər. Prakriti isə insanın varlığını təşkil edən material aspektdir və onunla əlaqəsi təcrübə nəticəsində azaldılmalıdır. Samsara və Mokşa: Kapilanın fəlsəfəsində, həyat bir samsara (təkrar doğuşlar dövrü) olaraq təsvir edilir. İnsan, öz karmasına görə dünyaya yenidən doğur və yaşayır. İnsan yalnız öz təbiətini anladıqda və Prakritidən azad olduqda, mokşa (azadlıq, ruhani sülh) əldə edə bilər. Karma və təkrar doğuş: Kapilanın təlimində karma çox vacib bir mövzudur. Hər bir hərəkət, yaxşı və ya pis, öz nəticəsini doğurur. Bu nəticələr isə insanın gələcək həyatını müəyyən edir. Karma qanunları, varlığın nizamını təyin edən əsas prinsiplərdən biridir. Meditasiya və yüksəliş: Kapila, insanın ruhunun azadlıq qazanması üçün meditasiyanı və daxili inkişafı tövsiyə edir. Ruhun öz əsl təbiətini anlamağa çalışması, özünü təkmilləşdirməsi və təbii qanunlarla uyum içində yaşaması lazımdır. Kapila və Yoga Kapilanın təlimləri Yoga ilə sıx əlaqəlidir. Samkhya fəlsəfəsi, Yogana bir əsas təlim olaraq xidmət etmişdir. Hər iki sistem insanın daxili inkişafını, ruhi və fiziki azadlığını, eləcə də dünyadakı əsl məqsədini tapmasını təşviq edir. Yoga, öz təbiətinə uyğun olaraq, müxtəlif praktikalardan (məsələn, fiziki məşqlər, nəfəs alqoritmləri, meditasiya) istifadə edərək insanın ruhani azadlığını qazanmasını hədəfləyir. Kapila və Hinduizm Kapilanın təlimləri, Hinduizmə təsir etmiş və onun əsas fəlsəfi məktəblərindən biri halına gəlmişdir. Samkhya fəlsəfəsi, Hinduizmdəki digər məktəblərdən – xüsusən Vedanta və Yogadan – fərqlənir, çünki o, daha çox rasyonalizmi və analitik yanaşmanı təklif edir. Hinduizmin digər fəlsəfi sistemlərində olduğu kimi, Kapilanın təlimləri də mokşa (ruhani azadlıq) və karma anlayışları ilə sıx bağlıdır. Kapila, Hind fəlsəfəsində çox önəmli bir fiqurdur və onun təlimləri Hind düşüncəsində, xüsusilə Samkhya məktəbində böyük bir yer tutur. Onun fəlsəfəsi, dünyadakı varlıq və həyatın əsasını, eləcə də insanın məqsədini başa düşmək üçün mükəmməl bir yanaşma təqdim edir. Kapila'nın təlimləri, dualist yanaşmaları, karma qanunları, mokşa və ruhi inkişaf anlayışları ilə Hind fəlsəfəsində əhəmiyyətli bir iz buraxmışdır. Bu təlimlər, həm də Hind dünyasında həyatın mənası və insanın daxili inkişafı ilə bağlı dərin düşüncələrin yaranmasına şərait yaratmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Kapila
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kapila
https://www.britannica.com/biography/Kapila
https://kapila.mic.gov.in/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Kapila
https://kapila.mic.gov.in/
https://www.dictionary.com/browse/kapila
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
