John Tyndall (doğum tarixi: 2 Ağustos 1820 – 4 Aralık 1893) - İngilis fizik. O, təbiət elmləri sahəsindəki töhfələri ilə məşhurdur. Tyndall, xüsusilə atmosfer elmləri, istilik keçişi və qazların işıq udma xüsusiyyətləri sahəsindəki işləri ilə tanınır. O, həmçinin, qeyri-adi təcrübələr və nəzəriyyələr ilə də tanınmışdır. Tyndall, müasir atmosfer fizikası və klimatologiya sahələrində böyük bir təsir yaratmışdır. Erkən həyatı və təhsili John Tyndall, İngiltərənin Lewes şəhərində anadan olmuşdur. O, ailəsinin tələbi ilə əvvəlcə mühəndislik sahəsində təhsil almış, lakin sonra fizika və təbiət elmlərinə olan marağını izləyərək bu sahəyə yönəlmişdir. Tyndall, ilk rəsmi təhsilini ünsiyyət, fizika və kimya sahələrində almışdır. Onun təhsil müddəti boyunca təcrübəyə çox önəm verdiyi və laboratoriya işləri ilə maraqlandığı müşahidə olunurdu. Ən əhəmiyyətli tədqiqatları John Tyndall, çoxsaylı elmi sahələrdə işlər aparmış, lakin ən çox tanınan sahəsi atmosfer fizikasına aid olan tədqiqatlarıdır. O, müxtəlif qazların işıq udma və istilik ötürülməsi xüsusiyyətlərini araşdırmış və bu sahələrdəki fundamental anlayışları inkişaf etdirmişdir. İşıq və istilik ötürülməsi Tyndall, istilik və işığın maddələr üzərində necə keçdiyini araşdırmışdır. O, xüsusilə qazların işıq və istilik radiasiyasını udma xüsusiyyətləri ilə məşğul olmuşdur. Tyndall, atmosferdəki karbon dioksid və su buxarının istilik radiasiyasını necə udduğunu nümayiş etdirərək, bu mövzunun iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqəsini ortaya qoymuşdur. Bu kəşf, gələcək iqlim elminin inkişafı üçün əhəmiyyətli bir addım olmuşdur. Atmosferin tərkibi Tyndall, atmosferin tərkibindəki qazların işıq udma xüsusiyyətləri üzərində apardığı təcrübələrlə tanınır. O, su buxarı və karbon dioksidin atmosferdəki istilik tənzimləməsindəki rolunu aşkarlamış və bunu öz dövrünün elmi anlayışlarına əlavə etmişdir. Bu kəşf, daha sonra “Greenhouse effect” (istixana effekti) anlayışının inkişafına təkan vermişdir. Tyndall effektinin kəşfi Tyndall, işığın maye və ya qazlar içərisindəki kiçik hissəciklər tərəfindən səpilməsini (Tyndall effekti) aşkar etmişdir. Bu fenomen, işığın kiçik hissəciklər tərəfindən səpildiyini və nəticədə işığın görünən hissələrinin buludlu mühitlərdə necə yayılmasını izah edir. Bu, optik fizika sahəsindəki vacib tədqiqatlardan biridir və müasir atmosfer fizikası və mikroskopiya sahələrində geniş tətbiq olunur. İqlim və ekologiya sahəsindəki töhfələri John Tyndall, atmosferdəki qazların istilik və işıq udma xüsusiyyətlərini öyrənməklə, iqlim sisteminin daha yaxşı başa düşülməsinə böyük töhfə vermişdir. O, su buxarı, karbon dioksid və digər təbii qazların istilik balansı üzərindəki təsirini araşdırmış və bu sahədə müasir iqlim nəzəriyyələrinin əsasını qoymuşdur. Bu tədqiqatlar, yer kürəsindəki istilik mübadiləsi və atmosferin tərkibi ilə bağlı daha dərin anlayışların inkişafını təmin etmişdir. Tyndallın irsi John Tyndall, yalnız təbiət elmləri sahəsindəki kəşfləri ilə deyil, həm də elmi kommunikasiya və elmi təhsil sahəsindəki fəaliyyəti ilə də əhəmiyyətli izlər buraxmışdır. Onun yazdığı əsərlər və elmi dərslər, geniş auditoriyaya elmi mövzuları başa düşmək və müzakirə etmək imkanı yaratmışdır. Tyndall, öz dövrünün elmi mühitində güclü bir fiqur olmuş, elmi mövzularda ictimai müzakirələrə qatılaraq elmi təhsil və məlumatın yayılmasında böyük rol oynamışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/John_Tyndall
https://www.britannica.com/biography/John-Tyndall
https://earthobservatory.nasa.gov/features/Tyndall
https://theconversation.com/john-tyndall-the-forgotten-co-founder-of-climate-science-143499
https://www.rigb.org/explore-science/explore/person/john-tyndall-1820-1893
https://www.ucl.ac.uk/news/2020/jul/opinion-john-tyndall-forgotten-co-discoverer-climate-science
https://history.aip.org/climate/xTyndall.htm
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
