Johannes Nikolaus Tetens (1736 – avqust 1807) - Alman filosofu, riyaziyyatçısı və psixoloqu olmuşdur. O, empirizm və rasionalizmi birləşdirən fəlsəfi yanaşmaları ilə tanınır və İmmanuel Kantın fəlsəfəsinə təsir göstərmişdir. Həyatı və karyerası 1736-cı ildə Almaniyanın Şlezviq-Holşteyn bölgəsində anadan olmuşdur. 1760-cı illərdə Kopenhagen Universitetində riyaziyyat və təbiət elmləri üzrə dərs demişdir. Daha sonra 1763-cü ildə Bützow Universitetində professor vəzifəsinə başlamışdır. 1789-cu ildə Prussiyanın dövlət idarələrində çalışmış və vergi sistemi ilə bağlı iqtisadi tədqiqatlar aparmışdır. 1807-ci ildə vəfat etmişdir. Fəlsəfi görüşləri və elmi töhfələri 1. Empirizm və rasionalizmin birləşməsi Tetens, David Humenin empirizmi ilə Leibniz və Wolffun rasionalizmini sintez etməyə çalışmışdır. O, insan təcrübəsinin həm duyğulara, həm də ağıla əsaslandığını müdafiə edirdi. 2. Psixologiya və insan şüuru Tetens erkən eksperimental psixologiyanın inkişafına töhfə vermiş və insan təfəkkürü, idrakı və duyğuları haqqında araşdırmalar aparmışdır. O, insan şüurunu tədqiq edən ilk filosoflardan biri olmuşdur. 3. Kant fəlsəfəsinə təsiri Onun insan biliyinin mənbələri və idrak prosesi ilə bağlı fikirləri, İmmanuel Kantın "Saf Aqlın Tənqidi" əsərinə təsir göstərmişdir. Kantın idrak nəzəriyyəsindəki "transsendental idealizm" yanaşması, qismən Tetensin epistemologiya (bilik fəlsəfəsi) sahəsindəki tədqiqatlarına əsaslanır. 4. Riyaziyyat və təbiət elmləri Tetens riyazi statistika və sığorta riyaziyyatı sahəsində də tədqiqatlar aparmışdır. O, vergi sistemi və ehtimal nəzəriyyəsinin inkişafına da mühüm töhfələr vermişdir. Əsərləri və təsiri "Philosophische Versuche über die menschliche Natur und ihre Entwickelung" (1777) – Bu əsərində Tetens insan təbiəti və idrak prosesi haqqında araşdırmalar aparmışdır. Onun əsərləri 19-cu əsrin fəlsəfəsinə və psixologiyasına təsir etmişdir. Müasir epistemologiya və eksperimental psixologiyanın inkişafına mühüm töhfələr vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Johannes_Nikolaus_Tetens
https://www.britannica.com/money/Johannes-Nikolaus-Tetens
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BD%D1%81,_%D0%98%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%BD_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Tetens/
https://pantheon.world/profile/person/Johannes_Nikolaus_Tetens
https://bookofproofs.github.io/history/18th-century/tetens.html
https://www.wikidata.org/wiki/Q63081
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
