James Franck - 20-ci əsrdə fizikanın ən tanınmış və təsirli şəxsiyyətlərindən biri. O, xüsusilə atom və molekulyar fizika sahələrindəki tədqiqatları ilə tanınır və 1925-ci ildə Nobel Fizika Mükafatı ilə təltif edilmişdir. Franck, atomların və molekulların enerji vəziyyətlərini anlamaq üçün önəmli eksperimentlər həyata keçirmiş və kvant mexanikasının inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Həmçinin, Franck, elmi etikası ilə də tanınır və nüvə tədqiqatlarının təhlükəli istifadələrinə qarşı çıxmışdır. Erkən həyatı və təhsili James Franck 1882-ci ildə Almaniyanın Frankfurt şəhərində anadan olub. O, yüksək səviyyəli təhsilini Almaniyanın ən nüfuzlu universitetlərindən biri olan Göttingen Universitetində almışdır. Göttingen-də o, fizika sahəsindəki ən tanınmış alimlərlə – xüsusən Max Born və Otto Hahn ilə işləyib. Franck-in təhsili və tədqiqatları ona kvant mexanikasının və atom fizikasının əsaslarını öyrənməyə imkan yaratdı. O, 1906-cı ildə doktorluq dissertasiyasını təqdim edərək, fizika sahəsindəki dərin bilikləri ilə tanınmağa başladı. Franck və nobel mükafatı James Franck, 1925-ci ildə Nobel Fizika Mükafatını, Otto Hahn ilə birgə "elektronların atomlara vurulması nəticəsində yaranan ionlaşma və eksitasiya prosesləri ilə bağlı tədqiqatlarına görə" almışdır. Bu tədqiqatlar, atomların və molekulların enerji vəziyyətlərinin necə dəyişdiyini anlamağa kömək etmişdir. Onlar, xüsusən, elektronların atomlarla qarşılıqlı təsirini və bu qarşılıqlı təsirin enerjinin dəyişməsinə necə səbəb olduğunu araşdırmışdılar. Franck-hahn təcrübəsi Franck və Otto Hahn arasında aparılan təcrübələr, atomların elektronlarının enerji səviyyələrini necə dəyişdiyini və bu dəyişikliklərin atomun ümumi enerji vəziyyətinə necə təsir etdiyini göstərmişdir. Bu təcrübələr, atomların enerji səviyyələrinin və kvant mexanikasının iş prinsiplərinin dərin anlaşılırlığını təmin etdi. Franck və Hahn, bu təcrübələr vasitəsilə elektronların bir atomdan digərinə necə keçdiyini və bu keçidin necə enerji itkilərinə səbəb olduğunu göstərmişdir. Franck və nüvə tədqiqatları Franck, 1930-cu illərin sonlarına doğru nüvə tədqiqatlarına böyük maraq göstərməyə başladı. O, alman alimi Otto Hahn ilə birlikdə, nüvə fissionu (nüvə parçalanması) haqqında əhəmiyyətli araşdırmalar apardı. Nüvə fissionu ilə bağlı tədqiqatlar, atom bombasının inkişafı ilə əlaqədar oldu və Franck da bu məsələdə etik narahatlıqlarını bildirən ilk alimlərdən biri oldu. Nüvə bombası və etik məsələlər Franck, atom bombasının yaradılmasına ciddi şəkildə qarşı çıxmışdı. 1945-ci ildə Almaniyada müharibə başa çatdıqdan sonra, o, ABŞ-ın Manhetten Layihəsi çərçivəsində atom bombasının inkişafında iştirak etməyi təklif etdi, amma sonra bu layihənin yaratdığı təhlükələr və etik narahatlıqlar üzündən bu tədqiqatdan çəkildi. Franck, bombanın istifadəsinin insanlar üçün böyük təhlükə yaratacağına inanırdı və bununla əlaqədar bir çox elmi cəmiyyətlərlə mübahisələrə girdi. Sonrakı karyera və irsi Franck, 1930-cu illərin ortalarında ABŞ-a köçdü və burada Chicago Universitetində və daha sonra Göttingen Universitetində fizika professoru olaraq çalışdı. Onun akademik fəaliyyətləri və elmi kəşfləri fizikanın inkişafına önəmli təsir göstərmişdir. Franck həmçinin kvant mexanikasının təsirli tətbiq sahələri olan molekulyar fizika və spektral analiz üzrə də çoxsaylı tədqiqatlar aparmışdır. James Franck 1964-cü ildə vəfat etmişdir, amma onun elmi irsi bu gün də davam edir. Onun kəşfləri və apardığı təcrübələr, atom və molekulyar fizikanın inkişafında təməl daşlarından biri olmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/James_Franck
https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1925/franck/biographical/
https://www.britannica.com/biography/James-Franck
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/james-franck/
https://www.lib.uchicago.edu/collex/exhibits/university-chicago-centennial-catalogues/university-chicago-faculty-centennial-view/james-franck-1882-1964-physical-chemistry/
https://kids.britannica.com/students/article/James-Franck/323806
https://www.jewishvirtuallibrary.org/james-franck
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
