James David Forbes - 19-cu əsrin önəmli alimlərindən biri. Fizika və geologiya sahələrindəki mühüm töhfələri ilə tanınır. O, xüsusilə buzlaqların hərəkəti və təbiətinin öyrənilməsi sahəsindəki qabaqcıl tədqiqatları ilə məşhurdur. Forbes, İsveçrə Alplərindəki buzlaqları araşdıraraq, bu təbii fenomenin dinamikasını başa düşməkdə və bu sahənin təməl prinsiplərini ortaya qoymaqda böyük bir rol oynamışdır. Erkən həyatı və təhsili James David Forbes, 1809-cu ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində dünyaya gəlmişdir. O, gənclik illərində təbii elmlərə olan marağını inkişaf etdirmiş və 1826-cı ildə Edinburq Universitetində təhsil almağa başlamışdır. Burada təbiət elmlərinə olan marağı daha da dərinləşmiş və xüsusilə fizika və riyaziyyat sahələrində yüksək nailiyyətlər əldə etmişdir. Forbes, təhsilini başa vurduqdan sonra müxtəlif sahələrdə elmi fəaliyyətə başlamışdır. O, Edinburq Universitetində təbii fəlsəfə üzrə professor olaraq fəaliyyət göstərmiş və eyni zamanda müxtəlif elmi qurumların üzvü olmuşdur. Forbes-in elmi karyerası, onun yalnız alimin deyil, həm də elm dünyasında nüfuzlu bir şəxsiyyət olmasına səbəb olmuşdur. Buzlaqların araşdırılması Forbesin ən böyük töhfəsi, buzlaqların hərəkəti və dinamikası ilə bağlı etdiyi tədqiqatlar olmuşdur. 19-cu əsrdə, buzlaqların təbiəti haqqında geniş qəbul edilmiş bir anlayış yox idi. Əvvəlki dövrlərdə elm adamları buzlaqları sadəcə sabit, donmuş kütlələr kimi görür və onların hərəkətinin və dəyişməsinin səbəbləri ilə bağlı çox az məlumat vardı. Forbes, 1830-cu illərin sonlarında İsveçrə Alplərindəki buzlaqları tədqiq etməyə başlamışdır. O, Aletsch Buzlağını ən diqqətlə müşahidə edən alimlərdən biri olmuş və buzlaqların yalnız sabit kütlələr deyil, əksinə axan və hərəkət edən canlı təbiətə sahib olduğunu irəli sürmüşdür. Forbesin böyük kəşfi: buzlaqların hərəkəti Forbes, 1840-cı illərdə, Alplərdəki buzlaqların hərəkətini tədqiq edərkən, bu hərəkətin yalnız yerin yamacına və buzlağın kütləsinə bağlı olmadığını, eyni zamanda buzlaqların daxilindəki təzyiqin və temperaturun da böyük rol oynadığını kəşf etmişdir. O, buzlaqların hərəkətinin nəticə etibarilə daha mürəkkəb bir proses olduğunu başa düşmüşdür. Bu tədqiqatlar, o dövrün elm adamları üçün böyük bir yenilik olmuşdur. Forbesin meteorologiya və iqlim araşdırmaları Forbesin buzlaqların hərəkəti ilə bağlı araşdırmaları yalnız fiziki proseslərlə bağlı deyildi. O, həm də atmosfer və iqlimlə əlaqədar tədqiqatlar aparmışdır. Buzlaqların formalaşmasında, onların hərəkətində və ətraf mühitin dəyişikliklərinə reaksiyasında iqlimin böyük təsiri olduğunu başa düşmüşdür. O, həmçinin, buzlaqların mövcud olduğu ərazilərin atmosfer təzyiqi və istilik dərəcələri ilə əlaqəli təcrübələr aparmış və nəticədə bu tədqiqatlar da buzlaqların hərəkətini izah edən mühüm faktorlar arasında yer almışdır. Fizika və təbii fəlsəfə Forbes, yalnız buzlaqların tədqiqi ilə tanınmırdı. O, həm də fizika sahəsindəki tədqiqatları ilə də tanınır. Xüsusilə istilik, təzyiq və maddələrin spesifik istiliyi ilə bağlı apardığı araşdırmalar elmi dünyada böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Forbes, bu sahələrdəki təcrübələri və nəzəri yanaşmaları ilə məşhur olmuşdur. Elmi təşkilatlar və irsi James David Forbes, elmi fəaliyyətləri ilə geniş tanınmış və bir çox mühüm elmi təşkilatın üzvü olmuşdur. O, 1838-ci ildə Kraliyet Cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir. Eyni zamanda, Forbes, Edinburq Universitetində təbii fəlsəfə professoru olaraq fəaliyyət göstərmiş və çoxsaylı tələbələrə ilham vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/James_David_Forbes
https://artuk.org/discover/artworks/james-david-forbes-18091868-125674
https://www.britannica.com/biography/James-David-Forbes
https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/2454
https://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/f/jamesdavidforbes.html
https://engines.egr.uh.edu/episode/2269
https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/30263/james-david-forbes-1809-1868-scientist-and-principal-university-edinburgh
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
