J. B. S. Haldane (1892–1964) - İngiltərəli bioloq, genetikaçı və evolyusiya tədqiqatçısı. O, xüsusilə insanın təkamülü, genetika və statistika tətbiqləri sahəsindəki apardığı tədqiqatlarla tanınır. Haldane həmçinin elm fəlsəfəsi, tibbi tədqiqatlar və populyasiya genetikasının inkişafına əhəmiyyətli töhfələr vermişdir. O, müasir biologiyanın inkişafında mühüm rol oynamış və elmin cəmiyyətə təsirini araşdırmışdır. Erkən həyatı və təhsili John Burdon Sanderson Haldane, 1892-ci ildə Londonda anadan olmuşdur. Haldane, elmə olan marağını gənc yaşlardan göstərmiş və təhsilini Cambridge Universitetində almışdır. Burada o, bioloji elmlər və kimya sahələrinə maraq göstərmiş, xüsusilə genetika və evolyusiya üzərində fokuslanmışdır. Haldane'nin tədqiqatları həm nəzəri, həm də praktiki aspektləri ilə əhəmiyyətli idi və elmin müxtəlif sahələrində geniş tətbiqləri olmuşdur. Karyera və elmi töhfələr J. B. S. Haldane, biologiyanın müxtəlif sahələrində mühüm işlər görmüşdür. O, xüsusilə populyasiya genetikasının inkişafı, evolyusiya nəzəriyyələri və bioloji statistikada etdiyi irəliləyişlər ilə tanınır. Haldane, eyni zamanda tədqiqatlarını təcrübə və nəzəriyyə arasında bir körpü quraraq genişləndirmiş və elm dünyasında yeni yanaşmaların təməlini qoymuşdur. Populyasiya genetikasının inkişafı Haldane, populyasiya genetikasının inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. O, evolyusiya proseslərinin təsirini öyrənərək, müəyyən bir populyasiyanın genetik strukturlarının zamanla necə dəyişə biləcəyini izah etmişdir. Haldane, xüsusilə mutasiyaların populyasiyaların genetik müxtəlifliyini necə artırdığını və bu prosesin təkamülə necə təsir etdiyini başa düşməyə kömək etmişdir. Onun apardığı tədqiqatlar, müasir genetikanın inkişafında təməl prinsiplərini qoymuşdur. Təkamül və genetika Haldane, təkamül nəzəriyyələrinin statistika və genetika ilə birləşdirilməsində böyük rol oynamışdır. Onun, Charles Darwin və Ronald Fisher-in işlərini birləşdirərək təkamül proseslərinin genetika ilə əlaqəsini daha aydın göstərmişdir. Haldane, bir çox təbii prosesin statistik əsaslarını araşdıraraq, bu sahədəki nəzəriyyələrin praktiki tədqiqatlarla necə əlaqəli olduğunu başa düşmüşdür. Biologiyanın və cəmiyyətin əlaqəsi Haldane, biologiya ilə cəmiyyətin əlaqəsi barədə də geniş düşünmüşdür. O, elm və siyasət arasındakı qarşılıqlı əlaqələri araşdırmış, eyni zamanda bioloji nəzəriyyələrin cəmiyyətin inkişafına necə təsir göstərə biləcəyini izah etmişdir. Haldane, sosial məsələlərə bioloji bir yanaşma tətbiq edərək, elmin sosial və etik problemlərə təsirini dərinləşdirmişdir. Biologiyada statistik yanaşmalar Haldane, bioloji statistikada da mühüm işlər görmüşdür. O, statistika metodlarını bioloji tədqiqatlarda istifadə edərək, müxtəlif tədqiqatlar üçün statistik modellərin tətbiqini irəlilətmişdir. Bu yanaşma, bioloji məlumatların daha düzgün və etibarlı analiz edilməsini mümkün etmişdir. Miras və tanınma J. B. S. Haldane, biologiyanın müxtəlif sahələrindəki töhfələri ilə tanınan bir alimdir. Onun evolyusiya və genetika sahələrində apardığı tədqiqatlar, müasir biologiyanın formalaşmasına təsir etmişdir. Haldane həmçinin bir çox elmi cəmiyyətlərə üzv olmuş və elmi fəlsəfəni genişləndirmək üçün öz nəzəriyyələrini inkişaf etdirmişdir. Onun elmə verdiyi töhfələrə görə Haldane bir çox mükafatlar almışdır. Həmçinin, tədqiqatları və fikirləri hələ də biologiya sahəsində tədris edilir və müasir elmi müzakirələrdə əhəmiyyətli yer tutur.
https://en.wikipedia.org/wiki/J._B._S._Haldane
https://www.britannica.com/biography/J-B-S-Haldane
https://en.wikiquote.org/wiki/J._B._S._Haldane
https://www.newstatesman.com/long-reads/2020/11/jbs-haldane-man-who-knew-almost-everything
https://www.nytimes.com/1964/12/02/archives/prof-jbs-haldane-72-dies-british-geneticist-and-writer-developed.html
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbm.1966.0010
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-81-8489-992-4_4
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
