Huang Zongxi (1610–1695) - Çinli bir filosof, tarixçi və siyasi nəzəriyyəçidir. Ming sülaləsinin son dövrlərində və Qing sülaləsinin başlanğıcında yaşayan Huang Zongxi, xüsusilə Konfüçyüsçü düşüncə ilə bağlı olan işləri və siyasi nəzəriyyələri ilə tanınır. Onun təlimləri, xüsusilə Çin tarixində siyasi islahatlar və demokratik prinsiplər üzərində olan mülahizələri ilə önə çıxır. Huang Zongxi, həmçinin dövlətin legitimliyi və xalqın hüquqları ilə bağlı yazılar yazmışdır. Huang Zongxinin həyatı Huang Zongxi, Çinin Zhejiang əyalətində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarından intellektual fəaliyyətə maraq göstərmiş və Konfüçyüsçülük təlimləri üzərində dərindən düşünmüşdür. Ming sülaləsinin son dövründə və Qing sülaləsinin başlanğıcında həyatını keçirmişdir. Onun dövründə, Ming sülaləsinin dağılması və Qing sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi, Çin cəmiyyətində və siyasətində böyük dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Huang Zongxi bu dönəmdə yaşadığı siyasi və sosial qarışıqlıqları fəlsəfi və siyasi nəzəriyyə ilə birləşdirərək, dövlətin qanunları və xalqın hüquqları ilə bağlı dərin mülahizələr irəli sürmüşdür. Fəlsəfəsi və siyasi nəzəriyyələri Huang Zongxinin fəlsəfəsi və siyasi nəzəriyyələri, xüsusilə Çin cəmiyyətində dövlətin legitimliyi, idarəetmə və xalqın hüquqları ilə əlaqəli düşüncələri ilə diqqət çəkir. O, dövlətin əsas legitimliyinin, xalqın rifahı və xeyiri üçün fəaliyyət göstərmək olduğunu müdafiə edirdi. Bu yanaşma, o dövrün siyasi düşüncəsində bir yenilik idi, çünki ənənəvi Konfüçyüsçü düşüncələrdə dövlətin gücü daha çox monarxın mütləq hakimiyyəti ilə əlaqələndirilirdi. Huang Zongxi, həmçinin, "Xalqın hökumət üzərində nəzarəti" prinsiplərini müdafiə edirdi. O, dövlətin vəzifələrinin, vətəndaşlara xidmət etməsi və onların rifahını təmin etməsi gərəkdiyini vurğulamışdır. Bu, Çin tarixində demokratik prinsiplər üzərində müzakirələrin başlanğıcı kimi qəbul edilir. "Ming Sülaləsinin Dağılmasının Təsiri" və "Qanunların Yüksəlməsi" Huang Zongxi, Ming sülaləsinin dağılmasını dərindən təhlil etmiş və bu hadisənin Çin cəmiyyətindəki siyasi quruluşla bağlı dərslər çıxarılmasına imkan yaratdığını iddia etmişdir. Onun "Ming Sülaləsinin Dağılması Üzərinə" əsəri, bu dövrün siyasi və sosial vəziyyətini qiymətləndirir və Ming sülaləsinin niyə çökdüyünü təhlil edir. Huang Zongxi, bu əsərində, dövlətin düzgün idarə olunmasının və hüquqların qorunmasının əhəmiyyətini vurğulamışdır. O, həmçinin, qanunların insanların həyatında əsas bir yer tutması lazım olduğunu qeyd edirdi. Qanunların, güc sahiblərinin sui-istifadə etməməsi və hər bir fərdin bərabər şəkildə ədalətli şəkildə mühakimə olunması üçün vacib olduğuna inanırdı. "Qanunların Yüksəlməsi" və demokratiya Huang Zongxinin düşüncələrində demokratiya anlayışı və xalqın dövlət üzərində nəzarəti də özünü göstərir. Onun "Qanunların Yüksəlməsi" əsərində, dövlətin qanunlara əsaslanaraq idarə olunmasını və monarxların mütləq hakimiyyətini tənqid etmişdir. O, dövlətin rəhbərlərinin xalqın iradəsinə əsaslanması və qanunları rəhbər tutaraq fəaliyyət göstərməsi gərəkdiyini müdafiə edirdi. Huang Zongxi, buna görə də daha az hakimiyyətin vətəndaşlara aid olduğunu vurğulamışdır. Təsiri Huang Zongxinin düşüncələri, Çin fəlsəfəsində və siyasi nəzəriyyələrində dərin təsir buraxmışdır. Onun təklif etdiyi siyasi islahatlar, daha geniş insan hüquqları anlayışını və demokratik prinsipləri təbliğ etmişdir. Bu təlimlər, həmçinin, Çin siyasi mühiti və şərq fəlsəfəsi ilə əlaqəli müzakirələrin başlanğıcı olmuşdur. Huang Zongxi, həmçinin, Çin tarixinin tənqidini və dövlətin legitimliyinin xalqın rifahı ilə bağlı olduğunu vurğulayan müstəqil bir düşünür olaraq tanınır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Huang_Zongxi
https://www.britannica.com/biography/Huang-Zongxi
https://en.wikipedia.org/wiki/Huang_Zongxi%27s_Law
https://www.britannica.com/print/article/274386
https://shs.cairn.info/journal-diogene-2022-1-page-33?lang=en
https://www.wikidata.org/wiki/Q31754
https://www.jstor.org/stable/pdf/2056971.pdf
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
