Helen Murray Free - 1923-cü il fevralın 7-də ABŞ-ın New York şəhərində anadan olmuş, mühüm kimyaçı və tibb sahəsində mühüm ixtiralar etmiş bir elm xadimi. Onun karyerası, xüsusilə tibbi analizlərdə istifadə olunan reagentlər və test sistemlərinin inkişafına verdiyi töhfələrlə tanınır. Xüsusilə, qlükoza testlərinin inkişafı və evdə diabetin diaqnozunun qoyulması üçün tətbiq edilən sadə, əlverişli və effektiv üsulların yaradılması ilə tanınmışdır. Bu töhfələr, diabetin təqibində inqilabi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur və onun irsi, tibb dünyasında qlobal təsirə malikdir. Həyatı və təhsili Helen Murray Free, New York şəhərində anadan olub. O, uşaqlıqda elmə və xüsusilə kimyaya maraq göstərmiş, universitetdə kimya üzrə təhsil almağa qərar vermişdir. O, Smith College-də təhsilini tamamladı və burada kimya üzrə dərslər alaraq elmə olan marağını daha da inkişaf etdirdi. Ardınca, o, University of Wisconsin-Madison-da kimya sahəsində magistr təhsili aldı. Təhsilini başa vurduqdan sonra, Helen Murray Free bir neçə il sənaye sahəsində çalışdı, amma onun həqiqi elmi töhfələri daha çox akademik sahəyə yönəldi. Peşəkar karyerası və tədqiqatları Helen Murray Freenin karyerası xüsusilə analiz kimyası və tibbi reagentlərin inkişafına yönəlmişdi. O, 1950-ci illərdə Miles Laboratories-də (sonradan Bayer) çalışmağa başladığında, laboratoriyada işləyərkən tibbi testlər və analitik cihazların inkişafına böyük maraq göstərdi. O zamanlar, xüsusilə diabet xəstələrinin öz qan şəkəri səviyyələrini izləmək üçün uyğun, istifadəsi asan və ucuz cihazlar mövcud deyildi. Bu sahəyə olan ehtiyacın və problemin fərqinə varan Helen, bu məsələyə həll tapmaq üçün çalışmağa başladı. Helen Murray Free və həyat yoldaşı, Dr. Alan Free, diabetin müalicəsi üçün istifadə olunan qlükoza test reaktivlərinin inkişafına rəhbərlik edərək ilk evdə istifadə edilə bilən qlükoza testlərini icad etdilər. Bu testlər əvvəlcədən mürəkkəb və bahalı olan tibb cihazlarına ehtiyacı aradan qaldıraraq, diabetli şəxslərə öz səviyyələrini tez və rahat şəkildə yoxlamağa imkan verdi. Bu, onların gündəlik həyatlarına böyük təsir göstərərək, diabetin daha yaxşı idarə olunmasına və daha sağlam bir həyat tərzi sürmələrinə kömək etdi. İxtiralar və töhfələr Helen Murray Free-nin ən böyük elmi töhfəsi, qlükoza test sistemlərini sadələşdirmək və daha əlçatan etmək olub. O, Miles Laboratories-də bir neçə il ərzində təkmilləşdirilmiş bir neçə reagent və test sistemini inkişaf etdirdi. Bu yeniliklər, yalnız diabet xəstələri üçün deyil, həm də tibbi analitik sahəsində tətbiq ediləcək geniş bir texnoloji irəliləyiş yaratdı. O, həmçinin bir çox digər kimyəvi təhlil metodları və tibbi testlərin inkişafına da töhfələr verdi. Helen Murray Freenin bu sahədəki yenilikləri, yalnız onun karyerasının zirvəsi deyil, həm də dünya çapında tibb və kimya sahələrində inqilabi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Onun ixtiraları, sadəcə tibb dünyasında deyil, həm də həyatın bir çox sahəsində geniş tətbiq tapmışdır. O, özünün həyatı boyu təqdim etdiyi bu elmi nailiyyətləri ilə tibb və kimya dünyasında əhəmiyyətli bir iz qoymuşdur. Qadınların elmdəki rolu Helen Murray Free, elmdə qadınların rolunu təşviq edən bir çox təşəbbüsün də fəal iştirakçısı olub. 1960-cı illərin sonunda və 1970-ci illərin əvvəllərində, o, elmdə qadınların cinsiyyətə görə qarşılaşdıqları çətinliklərlə mübarizə aparan bir çox proqram və təşəbbüsə dəstək verdi. O, elm və mühəndislik sahələrində daha çox qadının iştirak etməsi üçün müxtəlif tədbirlər təşkil edərək, qadınların elmdə təmsil olunmasını dəstəkləmişdir. Helen, həmçinin bir çox gənc qadın elmi işçini ilhamlandırmış və onların öz elmi karyeralarına başlamağına dəstək olmuşdur. Mükafatlar və təsir Helen Murray Free, karyerası boyunca bir çox mükafat və təltiflər almışdır. O, Amerika Kimya Cəmiyyətinin (ACS) və digər elmi təşkilatların üzvü olmuş, müxtəlif elmi jurnallarda nəşr olunan məqalələri ilə elmi ictimaiyyətə töhfələrini davam etdirmişdir. Free, həmçinin bir çox təhsil müəssisəsi və təşkilat tərəfindən mükafatlandırılmışdır, xüsusən də qadınların elmdəki rolunu təşviq etməyə verdiyi töhfələrə görə. Helen Murray Free, tibb və kimya sahəsindəki elmi nailiyyətləri ilə yadda qalan bir simadır. O, qlükoza testləri ilə diabetin diaqnozunu və izlənməsini asanlaşdıraraq, milyonlarla insana daha sağlam bir həyat sürmək imkanı yaratdı. Onun həyat və karyerası, həm elmi araşdırmalar, həm də cəmiyyətə verdiyi töhfələr baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Helen Murray Free, yalnız öz dövrünün deyil, həm də gələcək nəsillərin elmi sahədəki inkişaflarına ilham verməyə davam edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Helen_Murray_Free
https://www.womenofthehall.org/inductee/helen-murray-free/
https://www.acs.org/education/whatischemistry/women-scientists/helen-m-free.html
https://www.sciencehistory.org/education/scientific-biographies/helen-and-alfred-free/
https://www.invent.org/inductees/helen-m-free
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-031-75526-2_19
https://www.theguardian.com/science/2021/jun/04/helen-murray-free-obituary
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
