Havana iti (İngiliscə: Havanese Dog) - "Bichon"(Bəzək iti) tipli it cinsi və Kubanın milli iti. Bu cins, artıq nəsli tükənmiş olan "Blanquito de la Habana" (Havana kiçik ağ iti) cinsindən inkişaf etmişdir. "Blanquito" cinsi isə nəsli tükənmiş digər bir it cinsi olan "Bichón Tenerife"dən törəmişdir. Xüsusiyyətlər Havana iti, yumşaq və ipək kimi tükə sahib olan bir bəzək itidir. Boyu, 22-29 sm arasında dəyişir, ideal olaraq isə 23-27 sm arasında olmalıdır. Lakin, başqa bəzək itləri ilə (məsələn, pudel ilə) qarışdıqda, boyu 38 sm qədər uzana bilər. Çəkisi 3-6 kq arasında dəyişir. Üz və baş quruluşu Havana itinin burnu dolğun və yüngülcə uca doğru daralır. Qısa və ya iti görünüşə sahib deyil. Baş uzunluğu, təpədən boğaza qədər ölçüldükdə, burnun uzunluğuna bərabərdir. Başın üstü düz, arxa baş isə yuvarlaqdır. Gözlər və qulaqlar Gözlər qara, şokolad rəngində olan itlərdə isə bənövşəyi olur. Göz ətrafında qara rəngdə piqmentasiya mövcuddur. Qulaqlar, uzandığında burnun yarısına qədər uzanır və başın kənarlarında sallanır, amma üzə toxunmur. Quyruq isə arxaya doğru qövs şəklində daşınır və uzun tükü bədəni üzərinə düşsə də, heç vaxt belinə toxunmur. Kürkü və rəngləri Kürkü uzun, yumşaq, yüngül və ipək kimi bir quruluşa sahibdir. Bəzi hallarda, alt tükü tamamilə mövcud olmaya bilər. Cinsin tükü ya təbii olaraq daranmış, ya da "corded" (gəlinliklərə bənzər) bir şəkildə nümayiş etdirilir. Müasir Havana itləri müxtəlif rənglərdə və naxışlarda ola bilər, lakin bütün rəngli itlərdə qara burun və göz ətrafında qara piqmentasiya olmalıdır. Şokolad rəngli itlərdə isə tünd qəhvəyi piqmentasiya görünə bilər. Sağlamlıq 2024-cü ildə Böyük Britaniyada aparılan bir araşdırma, Havana itlərinin orta ömür müddətinin 14,5 il olduğunu müəyyən edib. Havana itləri sağlam yetişdirmə sayəsində uzun ömürlüdür və az sağlamlıq problemləri ilə üzləşirlər. Bununla belə, müntəzəm baytar nəzarətindən keçməyi məsləhət görülür. Ən çox rast gəlinən sağlamlıq problemləri eşitmə itkisi, göz xəstəlikləri və ürək problemləridir ki, bunlar baytar tərəfindən müayinə edilir. Bununla yanaşı, bu itlərin genetikası və ölçüsü ilə əlaqəli bəzi spesifik xəstəliklər də mövcuddur. Havana itlərinin genetik olaraq "xondrodizplaziya" (achondroplaziya) meyli vardır. Bu xəstəlik, sümüklərin tam böyüməməsinə səbəb olur və çox vaxt bu itlərin ayaqları olduqca qısa olur, hansı ki, bu xüsusiyyət valideynlərindən irsən keçir. "Legg-Calve-Perthes" xəstəliyi də irsidir və "pudel", "chihuahua", "pomeranian" və digər kiçik cinslərdə də təsadüf edilir. Bu xəstəlik, gənc itlərdə, sümüyün ölümü nəticəsində, ayaq sahəsinə təsir edir. Çox vaxt bu problemi olan itlər, ləng hərəkət edirlər. Başqa bir problem isə "patellar luksasiya" ola bilər. Bu, diz oynağının yerindən çıxması nəticəsində baş verir. Adətən, bir diz oynağı yerindən çıxarsa, digər oynaqlar da yerindən çıxar. Ümumilikdə, Havana itlərinin qarşılaşa biləcəyi sağlamlıq problemləri bunlardır: "Eşitmə itkisi" "Göz xəstəlikləri" "Ürək problemləri" "Xondrodizplaziya" "Legg-Calve-Perthes" xəstəliyi "Patellar luksasiya" Qidalanma Havana itlərinə, gündə yarım fincan ilə bir tam fincan arasındakı miqdarda quru it yeməyi verilməlidir. Bu miqdar iki yerə bölünərək verilməlidir. Bu itlərə qidalanmada məhdudiyyət qoyulmazsa, çəki artımına səbəb ola bilər. Böyük itlərə (məsələn, Labrador və ya Alman Çoban iti) əlavə qida verilərsə çox ciddi bir problem yaratmaya bilər, lakin bu kiçik it bədənində normadan artıq yağ daşıya bilməz. Havana itlərinə insan qidaları verməməlisiniz, çünki bu, ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Əgər yağ və ədviyyat əlavə edilmədən hazırlanarsa, hinduşka, toyuq və mal əti kimi zülal qaynaqları bu itlər üçün yaxşı seçimlərdir. Bundan əlavə, Havana kimi itlər ürək problemlərinə meylli ola bilər və buna görə də "legum" (lobya kimilər ) tərkibli it yeməklərindən uzaq durmaları tövsiyə olunur. Tarix Havana, Bichon ailəsinin üzvüdür və mənşəyi Tenerife adasına bağlıdır. Tenerifedən Kubaya gedən gəmi manifestlərində, bu adadan gətirilən itlərdən bəhs edilir və bu itlərin çox güman ki, Tenerife itləri olduğu düşünülür. Bəzi mütəxəssislər bütün Bichon ailəsinin bu itdən törədiyini iddia edir. Digərləri isə bu itlərin mənşəyini Maltaya bağlayır, çünki Aristotel və digər tarixçilər Maltada belə itlərin varlığından bəhs ediblər. Bu kiçik itlər tezliklə Kubadakı ispan kolonistləri ilə sıx əlaqəyə girərək, yerli zümrə tərəfindən çox sevilmişdir. Kuba inqilabı zamanı, üst sinif kubalılar və kommunistlər tərəfindən təqib olunan şəxslər ABŞ-a qaçmışlar, lakin çox az adam itlərini yanlarında gətirə bilmişdir. 1970-ci illərdə, ABŞ-da bu nadir və cəlbedici it cinsinə maraq yaranmış, amma o dövrün əvvəllərində yalnız 11 Havana itinin genetik məlumatları mövcud idi. "American Kennel Club" (AKC) yalnız 1996-cı ildə Havana cinsini rəsmi olaraq tanıdı. Fəaliyyətlər Havana iti, dostluq və asan öyrənmə xüsusiyyətləri sayəsində müxtəlif ictimai fəaliyyətlərdə istifadə edilir. Bu itlər, terapiya itləri, yardım itləri, səs itləri kimi müxtəlif işlərdə, həmçinin performans itləri, mold və termit aşkarlanması və iz sürmə işlərində yer alır. Bundan əlavə, Havana itləri sürət yarışları, "flyball", "musical canine freestyle" və "obedience training" (itaət təlimi) kimi müxtəlif it idmanlarında da iştirak edirlər. Şou standartlarına görə, Havana itləri yalnız ayaq və bədən təmizliyi üçün kiçik tərtibatlara sahib olmalıdır və digər hər hansı bir kəsim və ya təmizləmə metodları, itlərin düzgün növü ilə uyğun olmadığı üçün şouda yer almasına mane olacaqdır. AKC standartlarına görə, başda gözlər üzərindəki bəzəklər sadə elastik bantlarla iki kiçik saç hörgüsünə ayrılmalıdır. Məşhurluğu Havana itləri bir çox məşhur şəxsiyyətlər tərəfindən saxlanılır. Onlardan bəziləri Venus Vilyams, Donald Tramp, Robert Verdi, Barbara Valters və Heydu Klum kimi tanınmış simalardır. Bu cins həmçinin kino sənayesində də tanınır. Lakin, AKC (Amerika Kennel Klubu) bu cinsin rəsmi olaraq 1996-cı ildə tanınmasına qərar verib, buna görə də bu dövrə qədər Havanese itlərinin rolu rəsmi olaraq qeyd edilməmiş ola bilər. Ən çox qoyulan 5 ad 1. Aleks 2. Karlos 3. Arlo 4. Yorge 5. Martin
https://en.wikipedia.org/wiki/Havanese_dog
https://a-z-animals.com/animals/havanese/
https://www.akc.org/dog-breeds/havanese/
https://dogtime.com/dog-breeds/havanese
https://www.thesprucepets.com/havanese-dog-breed-profile-1117974
https://www.chewy.com/education/dog-breeds/havanese
https://www.hillspet.com/dog-care/dog-breeds/havanese
https://www.petmd.com/dog/breeds/havanese
https://www.purina.co.uk/find-a-pet/dog-breeds/havanese
https://www.dailypaws.com/dogs-puppies/dog-breeds/havanese
https://wagwalking.com/breed/havanese
https://www.dogster.com/dog-breeds/havanese
https://www.bil-jac.com/breed-library/havanese/
Tarix : 8 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
