Gyula Illyes (2 noyabr 1902 – 15 aprel 1983) - Macar şair və roman yazıçısı idi. O, "nepi" ("xalqdan olan") yazıçılar qrupuna aid idi. Bu qrup, güclü sosioloji maraq və solçu dünyagörüşü ilə öz doğma torpaqlarının əlverişsiz şərtlərini göstərməyi hədəfləyirdi. Erkən həyatı O, Tolna əyalətində Janos Illes (1870–1931) və Ida Kallayın (1878–1931) oğlu olaraq anadan olub. Janos əvvəlcə atası kimi çobanlıq etdi, sonra dəmirçilik peşəsini öyrəndi və müxtəlif malikanələrdə təmir işləri ilə məşğul oldu, daha sonra isə dəmirçilərin, sobacıların və maşinistlərin nəzarətçisi oldu. Ida əsasən kəndli ailəsindən gəlirdi, baxmayaraq ki, Kallaylar həmçinin ölkəyə əsgərlər və vaizlər də vermişdi. Onun ana tərəfdən babası Felsőracegrespuszta malikanəsində arabaçı idi. O, ailənin üçüncü uşağı idi və ilk doqquz ilini doğulduğu yerdə keçirdi, burada ibtidai məktəbi bitirdi (1908–1912). Ailəsi Simontornyaya köçdükdən sonra təhsilini orada və Dombovarda (1913–1914) və Bonyhadda (1914–1916) davam etdirdi. 1916-cı ildə valideynləri ayrıldı və o, anası ilə birlikdə paytaxta köçdü. Təhsilini Budapeştdəki Munkácsy Mihaly küçəsi gimnaziyasında (1916–1917) və İzabella küçəsi Kereskedelmi məktəbində (1917–1921) davam etdirdi. 1921-ci ildə məktəbi bitirdi. 1918–1919-cu illərdə müxtəlif solçu tələbə və gənc fəhlə hərəkatlarında iştirak etdi, Macar Şuralar Respublikası dövründə Szolnokda Rumıniya qüvvələrinə qarşı hücumda iştirak etdi. 22 dekabr 1920-ci ildə ilk şeiri (El ne essel, testver) Sosial Demokrat gündəlik qəzeti olan Nepszava-da anonim olaraq dərc olundu. Universitet illəri O, Budapeşt Universitetinin dilçilik fakültəsində macar və fransız dilləri üzrə təhsil almağa başladı. Qanunsuz siyasi fəaliyyətləri səbəbilə həmin ilin dekabrında Vyana qaçmağa məcbur oldu, 1922-ci ildə isə Berlin və Reynlanda köçdü. Illyes 1923-cü ilin aprelində Parisə gəldi; Ile Saint-Louis-dakı 9 Rue Budé ünvanında yaşayırdı. O, kitab cildləmə də daxil olmaqla müxtəlif işlərlə məşğul oldu. Bir müddət Sorbonnda təhsil aldı və 1923-cü ildə ilk məqalələrini və tərcümələrini nəşr etdirdi. O, fransız sürrealistləri ilə dostluq etdi, onların arasında Pol Eluar, Tristan Tzara və Rene Krevel də var idi (hər biri sonradan Macarıstanda onu ziyarət etdi). Parisə mühacirət etdiyi dövr ərzində, vətənində qalan ailə üzvlərini qorumaq üçün şeirlərini Gyula Illyes adı altında (1925-ci ildən) nəşr etdirdi və bu təxəllüs altında nəşr olunmağa davam etdi. O, bu təxəllüsü rəsmi olaraq 1933-cü ildən qəbul etdi. Erkən karyerası Illyés 1927-ci ildən 1936-cı ilə qədər Phoenix Sığorta şirkətində çalışdı və şirkətin müflis olmasından sonra Macarıstan Milli Bankında fransız kənd təsərrüfatı məsələləri üzrə mətbuat referenti oldu (1937–1944). Onun ilk tənqidi yazısı 1927-ci ilin noyabrında Nyugat ("Qərb") jurnalında dərc olundu – bu, dövrün ən nüfuzlu ədəbi jurnalı idi – və 1928-ci ildən etibarən onun məqalələri və şeirləri də dərc olunmağa başladı. Onun ilk kitabı (Nehez Föld) də 1928-ci ildə Nyugat tərəfindən nəşr edildi. O, Attila Jozsef, Laszlo Nemeth, Lőrinc Szabo, Jozsef Erdelyi, Janos Kodolanyi və Peter Veres ilə dostluq etdi, bu şəxslər onun nəslinin aparıcı istedadları idi. 1931-ci ildə o, ilk arvadı, bədən tərbiyəsi müəllimi olan Irma Juvancz ilə evləndi, lakin sonradan ondan boşandı. Illyés 1934-cü ildə Sovet Yazıçılar İttifaqının 1-ci Qurultayında iştirak etmək üçün SSRİ-yə dəvət edildi və burada André Malraux və Boris Pasternak ilə tanış oldu. Həmin ildən o, gənc "nepi" yazıçıların forumu olan Válasz (Mübahisə) jurnalının redaksiya işlərində də iştirak etdi. Müharibə illəri İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Mihaly Babitsin ölümündən sonra Illyes Nyugat jurnalının baş redaktoru təyin edildi. Rəsmi orqanlar tərəfindən jurnalın adını Nyugat kimi istifadə etməsinə icazə verilmədiyi üçün o, jurnalı fərqli bir adla nəşr etdirməyə davam etdi: Magyar Csillag ("Macar Ulduzu"). 1939-cu ildə o, Flora Kozmutza ilə evləndi və onların Maria adlı bir qızı oldu. 1944-cü ilin martında Nasistlərin Macarıstanı işğal etməsindən sonra Illyes, anti-Nasist ziyalı kimi qəbul edildiyi üçün Laszlo Nemeth ilə birlikdə gizlənmək məcburiyyətində qaldı. Şeir kitabları Nehez föld (1928) Sarjurendek (1931) Harom öreg (1932) Hősökről beszelek (1933) Ifjusag (1934) Szallo egek alatt (1935) Rend a romokban (1937) Külön vilagban (1939) Egy ev (1945) Szembenezve (1947) Ket kez (1950) Kezfogasok (1956) Uj versek (1961) Dőlt vitorla (1965) Fekete-feher (1968) Minden lehet (1973) Különös testamentum (1977) Közügy (1981) Taviratok (1982) A Semmi közelit (2008) Teatr A tü foka (1944) Lelekbuvar (1948) Ozorai pelda (1952) Faklyalang (1953) Dozsa György (1956) Kegyenc (1963) Különc (1963) Tisztak (1971)
https://www.britannica.com/biography/Gyula-Illyes
https://artsandculture.google.com/asset/gyula-illy%C3%A9s-one-sentence-on-tyranny-claire-de-h%C3%A9derv%C3%A1ry/IQEmZfWsQTNM_w?hl=en
https://snl.no/Gyula_Illy%C3%A9s
https://www.arcanum.com/hu/online-kiadvanyok/Lexikonok-magyar-eletrajzi-lexikon-7428D/i-75F28/illyes-gyula-illes-75F59/
https://hungarianreview.com/article/author/gyula-illyes/
https://artsandculture.google.com/asset/gyula-illy%C3%A9s-one-sentence-on-tyranny-claire-de-h%C3%A9derv%C3%A1ry/IQEmZfWsQTNM_w?hl=en
https://www.goodreads.com/author/list/882071.Gyula_Illy_s
Tarix : 11 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
