Gustav Shpet (1879–1937) - Rus fəlsəfəçisi və fenomenoloqdur. O, həmçinin fenomenologiya, psixologiya, dil fəlsəfəsi və mədəniyyət fəlsəfəsi sahələrindəki mühüm işləri ilə tanınır. Shpetin fəlsəfi yanaşmaları, Edmund Husserlin fenomenologiyası ilə əlaqəli olsa da, o, həm də rus fəlsəfəsinin özünəməxsus aspektlərini inkişaf etdirmişdir. Həyatı və təhsili Gustav Shpet 1879-cu ildə Rusiyanın Orenburq şəhərində anadan olmuşdur. O, Moskva Universitetində təhsil almış və ilk öncə psixologiya ilə maraqlanmışdır. Shpetin fəlsəfi işləri, əvvəlcə psixologiya, sonra isə fenomenologiya və mədəniyyət fəlsəfəsi sahələrində fokuslanmışdır. 1920-ci illərdə Shpet, Edmund Husserlin fenomenologiyasını öyrənərək, bu yanaşmanı Rusiyada daha geniş yaymağa başlamışdır. Həmçinin, o, fəlsəfi təhsili ilə yanaşı, rus mədəniyyətini və dini fəlsəfəni də dərindən təhlil etmişdir. Fəlsəfi yanaşmalar Gustav Shpetin fəlsəfəsi fenomenologiya və psixologiya ilə sıx bağlıdır. O, dilin və mədəniyyətin insan həyatında necə formalaşdığını və insanın dünyayı necə qəbul etdiyini analiz etmişdir. Fenomenologiya və dil Shpet, Husserlin fenomenologiyasını qəbul edərək, insanın dünyayı şüur və təcrübə vasitəsilə necə qavradığını araşdırmışdır. O, xüsusilə şüurun və dilin bir-birinə necə bağlı olduğunu vurğulamışdır. Onun fikrincə, dil yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, eyni zamanda insanların düşüncələrini və dünyanı qavrayışlarını formalaşdıran bir strukturdur. Mədəniyyət və şüur Shpet, mədəniyyətin və psixologiyanın bir-birini necə təsir etdiyini də araşdırmışdır. O, insanların təcrübələrinin dil və mədəniyyət vasitəsilə təşkil olunduğunu, bunun da onların şüurlu və bədii təcrübələrini necə formalaşdırdığını müdafiə etmişdir. Shpet, mədəniyyətin insanların daxili həyatına necə təsir etdiyini və onların ontoloji və metafizik baxışlarını necə formalaşdırdığını dərindən təhlil etmişdir. Estetik və dini perspektivlər Shpetin fəlsəfəsində estetika və din də mühüm yer tutur. O, estetik təcrübəni və bədii yaradıcılığı insanın mədəniyyətinin ən yüksək forması olaraq qiymətləndirmişdir. Din və mədəniyyətin qarşılıqlı əlaqəsi, onun fəlsəfəsinin əsas aspektlərindəndir. Shpetin fikrincə, insanın dini təcrübəsi, onun dünyanı və özü ilə əlaqəsini təkrarlayan bir fenomenoloji təcrübədir. Əsərləri Gustav Shpetin ən məşhur əsərləri aşağıdakılardır: "Fenomenologiya və Dil" (1917) – Bu əsərində, o, fenomenologiya və dilin qarşılıqlı əlaqəsini araşdırır, şüurun dili necə formalaşdırdığını və bunun insanların dünyanı necə qavradığını izah edir. "Rusiya Fəlsəfəsi" (1921) – Bu əsərində, Shpet rus fəlsəfəsinin tarixinə və mədəniyyətinə dərin bir nəzər salır, rus filosoflarının əsas yanaşmalarını təhlil edir. "Mədəniyyətin Fəlsəfəsi" (1927) – Burada o, mədəniyyətin fəlsəfi təhlilini aparır və mədəniyyətin insan həyatındakı rolunu müzakirə edir. "Estetik Problemlər" (1934) – Bu əsərində, Shpet estetik təcrübəni və bədii yaradıcılığı insanın daxili həyatının bir təzahürü olaraq izah edir. Təsiri və mirası Gustav Shpetin fəlsəfəsi, yalnız fenomenologiya ilə deyil, həm də rus fəlsəfəsinin inkişafında böyük təsirə sahibdir. O, dil fəlsəfəsi, mədəniyyət fəlsəfəsi və psixologiya sahələrində də dərin izlər qoymuşdur. Shpetin əsərləri, həm rus fəlsəfi ənənəsi, həm də Qərb fenomenologiyası ilə əlaqəli dərslər tədris edən filosoflar tərəfindən geniş şəkildə öyrənilmişdir. Shpet, həmçinin, rus mədəniyyətinin fəlsəfi aspektlərinə böyük töhfələr vermiş və dini fəlsəfənin təhlili ilə bağlı müasir dövrün ən mühüm düşünürlərindən biri hesab edilmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Gustav_Shpet
https://www.jstor.org/stable/j.ctt6wq645
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BF%D0%B5%D1%82,_%D0%93%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%93%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87
https://iep.utm.edu/shpet/
https://www.rep.routledge.com/articles/biographical/shpet-gustav-gustavovich-1879-1937/v-1
https://timenote.info/en/Gustav-Shpet
https://brill.com/previewpdf/view/journals/expt/3/1/article-p189_.xml
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
