"Late Talker" (gec danışan uşaq) termini, normal inkişaf dövründə olan, lakin dil bacarıqları daha yavaş inkişaf edən uşaqları təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bu, uşağın 2 yaşında danışmağa başlamaması və ya ümumiyyətlə sözlərə gec başlayaraq danışma inkişafının ləng olması deməkdir. Bəzi uşaqların dil bacarıqları bu dövr ərzində daha gec inkişaf edə bilər, lakin bu, əksər hallarda ciddi problemlərdən deyil, sadəcə normal inkişaf fərqliliklərindən qaynaqlanır. Bu yazıda gec danışan uşaqların xüsusiyyətləri, səbəbləri və inkişafları ilə bağlı əsas məlumatlar təqdim olunacaq. Xüsusiyyətlər Gec danışan uşaqlar, ümumiyyətlə 18-30 aylıq dövr arasında söz istifadə etməyə başlayırlar. Bu uşaqların dil inkişafı normal səviyyədədirsə də, onlar yaşlarına uyğun olaraq daha az söz istifadə edə bilər və ya sözləri daha gec öyrənə bilərlər. Bəzi uşaqların bu dövr ərzində cümlə qurma və ya sözləri düzgün tələffüz etməsi də gecikə bilər. Bununla yanaşı, gec danışan uşaqların çoxu yaxşı bir sosial inkişaf göstərir və ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqə qura bilirlər. Onlar jestlər, mimikalar və digər qeyri-verbal ünsiyyət vasitələri ilə öz istəklərini və ehtiyaclarını ifadə edə bilirlər. Belə uşaqlar bəzən digər uşaqlarla oyun oynamağa və sosial münasibət qurmağa maraq göstərirlər, amma dil bacarıqları ilə bağlı çətinliklər yaşaya bilərlər. Səbəblər Gec danışma, bir çox fərqli səbəbdən qaynaqlana bilər. Aşağıda bu səbəblərin bir neçə nümunəsi verilmişdir: Genetik faktorlar: Araşdırmalar göstərir ki, gec danışan uşaqlarda bəzən ailə tarixində dil inkişafı ilə bağlı gecikmələr ola bilər. Bu xüsusiyyət bəzi hallarda irsi bir məsələ ola bilər. Dil və əqli inkişaf: Uşaqların dil inkişafı fərdi şəkildə dəyişir. Bəzi uşaqların beyinləri sadəcə daha gec dil bacarıqlarını inkişaf etdirir. Bu uşaqların digər inkişaf sahələri, məsələn, motor bacarıqları, sosial bacarıqlar və ya idrak bacarıqları normal və ya hətta yüksək ola bilər. Ətraf mühit şəraiti: Ailənin sosial və iqtisadi vəziyyəti, uşağın ətrafında olan dil mühiti və əlaqə şərtləri də dil inkişafını təsir edə bilər. Məsələn, valideynlərin uşaqlarına daha az danışmaları və ya az sosial qarşılıqlı əlaqə qurması gec danışmağa səbəb ola bilər. Təkrarlanan tibb vəziyyətləri: Bəzi tibbi problemlər, məsələn, eşitmə problemləri və ya görmə çətinlikləri, uşağın dil inkişafını ləngidə bilər. Bu vəziyyətlərdə, uşağın ətrafı eşitməməsi və ya görməməsi dil bacarıqlarının inkişafını əngəlləyə bilər. Gec danışan uşaqların inkişafı Çox zaman gec danışan uşaqların dili inkişaf etdikcə, bu gecikmə özünü tədricən itirir. 2-3 yaş arasında bəzi uşaqların söz ehtiyatı və cümlə qurma bacarıqları sürətlə inkişaf etməyə başlayır. Lakin bu proses hər uşaqda fərqli şəkildə inkişaf edir. Bəzi uşaqlar 3 yaşına qədər danışmağa başlamazlar və bu, valideynlər üçün narahatlıq yarada bilər. Lakin bu, həmişə ciddi bir problem demək deyil. Gec danışan uşaqların əksəriyyəti təbii şəkildə inkişaf edir və zamanla onların danışıq bacarıqları yaxşılaşır. Lakin, əgər gec danışma davam edirsə və uşağın başqa inkişaf problemləri də müşahidə olunursa, bu zaman bir dil mütəxəssisi və ya pediatrla məsləhətləşmək faydalı ola bilər. Mütəxəssis, uşağın dil inkişafını izləyə və lazım olduqda xüsusi terapiya təklif edə bilər. Tədbirlər Əgər bir uşaq gec danışırsa, valideynlər və baxıcılar, uşaqlarının inkişafını dəstəkləmək üçün bir neçə tədbir ala bilərlər: Söhbətə vaxt ayırmaq: Uşağınızla müntəzəm və davamlı söhbətlər etmək, dil bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün çox vacibdir. Mütəmadi olaraq sadə və aydın cümlələr istifadə edərək, uşağınızın dili ilə əlaqə qurmasına kömək edin. - Kitab oxumaq: Uşağınıza kitab oxumaq, söz ehtiyatını artırmaq və dil bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün çox faydalıdır. Rəngli şəkillərlə və sadə mətnlərlə olan kitablar uşaqların diqqətini çəkir və onlara yeni sözlər öyrədir. - Dinləmək və təşviq etmək: Uşağınız danışarkən onu dinləyin və təşviq edin. Bu, onların danışmağa daha çox həvəs göstərmələrini təmin edər. - Professional yardım: Əgər uşağınızın dil inkişafında davamlı ləngimə müşahidə edilirsə və ya bu gecikmə sosial və ya psixoloji çətinliklərə yol açırsa, bir dil-terapevtinə müraciət etmək məsləhətdir.
https://toddlertalk.com/blog/when-to-worry-about-late-talkers
https://aimeeliu.net/blog/is-your-child-a-late-talker
https://www.hanen.org/information-tips/how-to-tell-if-your-child-is-a-late-talker
https://www.webmd.com/baby/features/helping-your-late-talking-children
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5962923/
https://www.hanen.org/information-tips/late-talkers-what-we-know,-and-what-we-dont
https://www.jcfs.org/blog/late-talker-or-language-delayed
https://www.cpft.nhs.uk/speech-and-language-therapy-late-talkers/
https://www.whattoexpect.com/toddler/ask-heidi/late-talker.aspx
https://www.agrowingunderstanding.com.au/understanding-the-difference-between-late-talker-speech-and-language-delay/
https://www.speechrocket.org/late-talking
https://mersinkekemelik.com/hizmetler/gec-konusma/
https://yapacinnahcocukklubuveoyunevi.blogspot.com/2013/09/gec-konusma-nedir-late-talker.html
https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/cocugum-buyuyor-ama-konusmuyor
https://www.erdempsikiyatri.com/gecikmis-konusma
https://www.selviozelegitim.com/gec-konusma/
Tarix : 15 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
