Fred Hoyle (1915–2001) - İngilis astronomu, nəzəri fizikası və astrofizika sahəsindəki mühüm töhfələri ilə tanınan bir alim. O, böyük partlama nəzəriyyəsi ilə ziddiyyət təşkil edən və ulduzlarda ağır elementlərin yaranmasını izah edən işləri ilə məşhurdur. Hoyle, həmçinin "böyük partlama" nəzəriyyəsini təkzib edən və yeni aləmlər haqqında fərqli nəzəriyyələr irəli sürən nəzəriyyələr təqdim etmişdir. O, qaranlıq maddə, nüvə sintezi və yıldızlararası məkan kimi sahələrdə də çox mühüm işlər aparmışdır. Həyatı və təhsili Fred Hoyle 1915-ci ildə Bingley, İngiltərədə anadan olmuşdur. O, Cambridge Universitetində təhsil almış və burada astrofizika və nəzəri fizika sahəsində dərin biliklər əldə etmişdir. Cambridge-dəki təhsilinin sonunda, Hoyle bir çox fundamental astrofizika məsələləri ilə bağlı elmi işlərə başlamağa başlamışdır. Ən yadda qalan töhfələr Böyük partlama nəzəriyyəsinə ziddiyyət Fred Hoyle, böyük partlama nəzəriyyəsi (Big Bang Theory) ilə məşhur şəkildə müxalifət göstərdi. O, aləmin yaranmasının böyük partlamadan qaynaqlandığı fikrini rədd edərək, əvəzinə "durağan aləm" nəzəriyyəsini müdafiə etdi. Hoyle bu nəzəriyyəyə görə aləm daim mövcud olmuş və heç bir başlanğıcı olmamışdır. Onun bu yanaşması dövrün elmi cəmiyyətində çox mübahisəyə səbəb olmuş və hoyle, kozmologiya sahəsindəki ən məşhur müxalif alimlərdən biri olaraq tarixə keçmişdir. Ulduzlarda ağır elementlərin yaranması Hoyle, ulduz sintezini tədqiq edərək, ulduzların içində ağır elementlərin necə meydana gəldiyini izah edən nəzəriyyə hazırlamışdır. O, 1946-cı ildə nüvə sintezi prosesini və yıldızlarda karbon və digər ağır elementlərin necə əmələ gəldiyini izah edən vacib işlər təqdim etdi. Hoyleun işləri astrophysics sahəsində, nüvə reaksiyaları və ulduzların enerji istehsalı ilə bağlı anlayışların inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Karbon nüvəsinin yaranması və üç proton reaksiyası Fred Hoyleun ən tanınmış işlərindən biri, karbon atomunun nüvəsinin necə əmələ gəldiyini izah edən nəzəriyyəsidir. O, triple-alpha prosesi adlanan üç proton reaksiyasını aşkar etmişdir, bu reaksiyada helio və karbon nüvələri ulduzlarda enerji istehsal edən əsas amillərdən birinə çevrilir. Bu, onun yıldızların yaşam dövrünü və ulduzların içindəki nüvə sintezinin baş verməsini başa düşməyə kömək edən mühüm bir addım idi. Ulduzların həyat dövrü və supernova teorisi Hoyle, ulduzların həyat dövrü və onların supernova şəklində partlayaraq, yeni elementlər yaratmasını izah edən nəzəriyyələr də irəli sürmüşdür. Onun bu nəzəriyyələri, supernova partlayışlarının yıldız atmosferləri və galaksiyalarda yeni ulduzların yaranması ilə əlaqəli prosesləri başa düşməyə kömək etmişdir. Hoyleun bu sahələrdəki işləri, yıldızların son mərhələləri ilə bağlı dərin bir anlayış yaratmışdır. Hubble sabitliyi və böyük partlayış Hoyleun Hubble sabitliyi ilə bağlı nəzəriyyələri, böyük partlayış nəzəriyyəsi ilə əlaqədar tənqidlərini daha da möhkəmləndirmişdir. O, Hubble qanununu tətbiq edərək durağan aləm nəzəriyyəsini müdafiə etmişdir və bu yanaşmanın kozmologiyanın inkişafında vacib mübahisələr yaratmışdır. Onun bu işləri, aləmin genişlənməsi və kosmologiyanın əsas anlayışlarına dair müxtəlif fikirlərin ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur. Həyat və tanınma Fred Hoyle həyatının sonlarına yaxın həm nəzəri, həm də praktiki astrofizika sahəsində geniş tədqiqatlar aparmışdır. O, çoxsaylı elmi məqalələr və kitablar yazmışdır. Hoyle həmçinin Cambridge Universiteti və digər nüfuzlu təhsil müəssisələrində dərs demiş və bir çox mühüm tədqiqat layihələrində iştirak etmişdir. Hoyleun məşhur kitablarından biri "The Black Cloud" (1957), "The Theory of Stellar Evolution" (1946) və "Of Men and Galaxies" (1964) kimi əsərlərdir. O, astrophysics və kosmologiya sahələrindəki yeni nəzəriyyələri genişləndirən və tədqiq edən bir alim olaraq tanınmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Fred_Hoyle
https://www.britannica.com/biography/Fred-Hoyle
https://www.cambridgeppf.org/faqs/fred-hoyle-blueplaque
https://www.csueastbay.edu/philosophy/reflections/2004/contents/jon-brix.html
https://sci.esa.int/web/home/-/28154-fred-hoyle-astronomer-cosmologist-and-author-1915-2001
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hoyle/
https://www.goodreads.com/author/show/199992.Fred_Hoyle
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
