F. C. S. Schiller (1864–1937) - İngilis filosofu və pragmatizmin ən mühüm nümayəndələrindən biridir. O, Jamesian pragmatizmi inkişaf etdirərək subyektiv idealizm və praktik fəlsəfə sahələrində vacib töhfələr vermişdir. Schiller həmçinin təsdiqçi fəlsəfəni təşviq edən bir fiqur olaraq tanınır. Onun fəlsəfəsi, insanın təcrübəsini və düşüncə sistemini mərkəzə qoyaraq, fəlsəfi yanaşmaların həyatın praktik məsələləri ilə əlaqələndirilməsini məqsəd qoyurdu. Həyatı və təhsili F. C. S. Schiller 1864-cü ildə Londonda anadan olmuşdur. O, Oxford Universitetində təhsil almış, daha sonra Helsinki Universiteti və Münhen Universiteti kimi digər təhsil ocaqlarında da təhsilini davam etdirmişdir. Schiller, təhsilini pragmatizm və empirizm sahələrində dərinləşdirmiş, xüsusilə William James və John Deweynin fəlsəfəsindən təsirlənmişdir. Fəlsəfi yanaşmalar Schiller, fəlsəfədə praktiklik və təcrübəni əsas tutaraq pragmatizmin inkişafına önəmli təsir göstərmişdir. Onun fəlsəfəsi, düşüncə və hərəkətin bir-birinə bağlı olduğunu vurğulayırdı. F. C. S. Schiller, hər hansı bir fəlsəfi və ya elmi nəzəriyyənin yalnız praktik təcrübədə sınaqdan keçirildiyi halda mənalı və faydalı olduğunu iddia edirdi. Praqmatizm və təsdiqçi fəlsəfə Schiller, praqmatizmi daha geniş bir perspektivdə inkişaf etdirmişdir. O, fəlsəfənin yalnız intellektual bir məşğuliyyət olmasından daha çox, praktik həyat ilə əlaqələndirilməsi lazım olduğunu müdafiə edirdi. Bu yanaşma, fəlsəfəni insanın gündəlik həyatında tətbiq oluna bilən və məqsədyönlü bir vasitə olaraq görməyə imkan verir. Schiller, həmçinin fəlsəfi sistemlərin həqiqətini, onların praktik faydasına əsaslanaraq qiymətləndirməyi təklif etmişdir. Praqmatizmin subyektiv yanaşması Schiller, subyektiv idealizmi dəstəkləyən bir yanaşmaya malik idi. O, insanın subyektiv təcrübələrinin gerçəklik və həqiqətin təməlini təşkil etdiyini iddia etmişdir. Bu baxış, fəlsəfənin yalnız obyektiv mühakimə və təhlil ilə deyil, eyni zamanda insanın şəxsi təcrübəsi ilə də əlaqələndirilməsini vurğulayırdı. Schiller, həyatın mənasının və həqiqətin yalnız nəzəri yanaşmalarla deyil, praktik hərəkətlərlə ortaya çıxdığını qeyd etmişdir. Əsərləri F. C. S. Schiller çoxsaylı fəlsəfi əsərlər yazmışdır. Onun ən məşhur əsərləri arasında: "Humanism" (1903) – Bu əsərdə Schiller, humanizmi fəlsəfi yanaşma olaraq müdafiə etmiş və insanın təcrübəsini və praktik inkişafını vurğulamışdır. "Studies in Humanism" (1907) – Schillerin fəlsəfi baxışlarının daha geniş şəkildə inkişaf etdiyi və humanizmin fəlsəfi əsaslarının izah edildiyi əsərdir. "Axioms of Philosophy" (1910) – Fəlsəfi düşüncənin təməl prinsiplərini və fəlsəfi sistemlərin praktik qiymətləndirilməsini təqdim edən əsər. "The Philosophy of Humanism" (1918) – Schillerin humanist fəlsəfəsini daha da inkişaf etdirərək, onun tətbiqini həyatın sosial və mədəni sahələrinə daşıyan əsər. Təsiri və irsi Schiller, pragmatizmin inkişafında əhəmiyyətli bir fiqur olmuş və xüsusilə Jamesian pragmatizmə geniş təsir göstərmişdir. O, həqiqətin subyektiv təcrübələrə əsaslanması və fəlsəfənin praktik tətbiqi məsələlərində böyük rol oynamışdır. Schiller, həmçinin hümanizm və sosial dəyişikliklər mövzularında da çox təsirli olmuşdur. F. C. S. Schillerin fəlsəfi ideyaları, müasir fəlsəfənin və təcrübə fəlsəfəsinin inkişafına önəmli təsir göstərmiş, həmçinin humanizm və sosial fəlsəfə sahələrində də böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. O, həm Qərb fəlsəfəsini, həm də praktik həyatı fəlsəfənin mərkəzinə qoyaraq, fəlsəfi mübahisələri genişləndirmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/F._C._S._Schiller
https://www.nature.com/articles/140454a0
https://www.aristoteliansociety.org.uk/editorial/special-issues/the-virtual-issue-no-2/f-c-s-schiller/
https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/kt5q2nb18w/
https://link.springer.com/chapter/10.1057/9781137474193_2
https://www.rep.routledge.com/articles/biographical/schiller-ferdinand-canning-scott-1864-1937/v-1
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1468-0114.1954.tb02276.x
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
