F. Albert Cotton (1925–2007) - Amerikalı kimyaçı və inorganik kimya sahəsindəki ən tanınmış alimlərdən biri. O, xüsusilə koordination kimyası, metal kompleksləri və molekulyar strukturlar üzərindəki tədqiqatları ilə tanınır. Cotton, həmçinin katalizatorlar, reaksiyon mexanizmləri və sintetik kimya sahəsindəki elmi nailiyyətləri ilə də yadda qalmışdır. Onun fəaliyyəti, modern inorganik kimyanın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Həyat və təhsil F. Albert Cotton 1925-ci ildə Uinston-Salem, Şimali Karolina şəhərində doğulmuşdur. O, əvvəlcə Hərbi Hava Qüvvələri-də xidmət edib və sonra təhsilini North Carolina Universiteti-ndə davam etdirmişdir. Cotton, kimya üzrə doktorluq dərəcəsini 1950-ci ildə Ohio Dövlət Universiteti-ndə əldə etmişdir. Onun elmi karyerası boyunca ən çox tanındığı yer Texas A&M Universiteti-dir. Cotton, burada kimya professoru olaraq fəaliyyət göstərmiş və bu universitetin kimya departamentinin tanınan adlarından birinə çevrilmişdir. Kimya sahəsindəki töhfələri F. Albert Cotton, koordination kimyası və metal kompleksləri sahələrində çoxsaylı tədqiqatlar aparmışdır. Onun ən mühüm töhfələrindən biri, koordination kimyasının nəzəri əsaslarını yaratmasıdır. Cotton, metal ionlarının ligandlarla necə əlaqə qurduğunu və bu komplekslərin kimyəvi xüsusiyyətlərini başa düşmək üçün fundamental modellər hazırlamışdır. Onun işləri, metal komplekslərinin reaksiyon mexanizmləri və onların molekulyar strukturları haqqında əhəmiyyətli anlayışlar ortaya qoymuşdur. Cotton həmçinin radikal kimya, reaksiyon mexanizmləri və katalizatorlar sahəsindəki araşdırmaları ilə də tanınırdı. O, reaksiyon kinetikası və metal katalizatorları ilə bağlı yeniliklər gətirərək, kimya sahəsinin inkişafına böyük töhfə vermişdir. Bu sahədəki tədqiqatları, kimyəvi reaksiyaların idarə edilməsi və metal komplekslərinin təbiətinin daha yaxşı anlaşılmasına kömək etmişdir. Ən mühüm əsərləri və elmi işləri Cotton, elmi karyerası boyunca bir çox tədqiqat nəşrləri və kitablar yazmışdır. Onun ən məşhur işlərindən biri, "Chemical Applications of Group Theory" adlı əsəridir. Bu əsər, qruplar nəzəriyyəsi ilə kimyanın əlaqəsini izah edərək, molekulyar simmetriya və molekulyar strukturlar üzərindəki anlayışları əhəmiyyətli dərəcədə irəlilətmişdir. Cotton'un qrup nəzəriyyəsi ilə əlaqəli işləri, müasir kimyanın əsas anlayışlarından birini təşkil edir. O, həmçinin metal komplekslərinin kimyəvi xüsusiyyətlərini və reaksiyaların mexanizmini başa düşmək məqsədilə çoxsaylı tədqiqatlar aparmış və bu sahədə nəzəri və praktiki yanaşmalar təqdim etmişdir. Nobel Mükafatı və tanınması F. Albert Cotton, Amerika Kimya Cəmiyyəti-nin çoxsaylı mükafatları ilə təltif olunmuşdur, lakin Nobel Mükafatı ilə təltif edilməmişdir. Ancaq onun elmi sahəyə etdiyi töhfələr, xüsusilə koordination kimyası və metal kompleksləri sahələrindəki işləri, dünya miqyasında tanınmış və çoxsaylı tədqiqatçılara ilham vermişdir. Cotton, çoxsaylı elmi dərgilərdə məqalələr çap etmiş və bir çox mühazirəçi olaraq qlobal miqyasda kimya konfranslarında iştirak etmişdir. O, Texas A&M Universiteti-ndəki professorluq vəzifəsindən kənarda da, kimya tədrisi və gənc tədqiqatçıların yetişdirilməsi ilə məşğul olmuşdur. Şəxsi həyat və irsi F. Albert Cotton, şəxsi həyatı və elmi işləri ilə elm dünyasında çox böyük hörmət qazandı. Onun elmi irsi, yalnız koordination kimyasının nəzəri əsaslarını yaratmaqla yanaşı, həm də katalizatorlar və metal komplekslərinin praktiki tətbiqləri ilə bağlı çox sayda araşdırmaya yol açmışdır. Cotton, həmçinin öz təhsilini alan gənc alimlərə çoxsaylı elmi məsləhətlər verərək, onların öz elmi karyeralarını qurmasına kömək etmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/F._Albert_Cotton
https://pubs.acs.org/doi/10.1021/cen-v085n009.p011a
https://www.nature.com/articles/446626a
https://nationalmedals.org/laureate/f-albert-cotton/
https://royalsocietypublishing.org/doi/pdf/10.1098/rsbm.2008.0003
https://www.britannica.com/contributor/F-Albert-Cotton/626
https://www.researchgate.net/scientific-contributions/F-Albert-Cotton-38689148
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
