Emil Leon Post (1897–1954) - Polşa-yəhudi əsilli Amerikalı riyaziyyatçı və məntiqçi olmuşdur. O, hesablama nəzəriyyəsi və rəqəmsal məntiq sahələrinə mühüm töhfələr vermiş, formal sistemlərin məhdudiyyətləri və qərarsızlıq problemləri ilə bağlı tədqiqatlar aparmışdır. Postun işləri Alan Turing və Alonzo Church kimi mütəfəkkirlərin nəzəriyyələri ilə sıx bağlıdır və müasir kompüter elminin əsaslarını təşkil edir. Həyatı və təhsili Emil Post 11 fevral 1897-ci ildə Polşanın Ağdaş (Ağdaş şəhəri, o dövrdə Rusiya imperiyası tərkibində idi) şəhərində anadan olmuşdur. Uşaqlıqda ailəsi ilə birlikdə ABŞ-a köçmüş və New Yorkda böyümüşdür. O, City College of New Yorkda təhsil almış və daha sonra Columbia Universitetində riyaziyyat üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır. Post parlaq akademik karyerasına baxmayaraq, bipolyar pozuntu (mani-depressiv xəstəlik) səbəbilə çətinliklər yaşamış və uzunmüddətli elmi işlərini davam etdirməkdə çətinlik çəkmişdir. Elmi nailiyyətləri və töhfələri Post maşını və hesablama nəzəriyyəsi Post hesablama nəzəriyyəsinə böyük töhfə vermişdir. O, 1936-cı ildə müstəqil olaraq universal hesablama ideyasını təklif etmiş və bu, sonradan Turing maşını ilə oxşarlıq təşkil etmişdir. Post maşını, məntiqi simvolların manipulyasiyası əsasında işləyən bir riyazi modeldir və müasir kompüterlərin məntiqi əsası hesab olunur. Formal sistemlərin məhdudiyyətləri və qərarsızlıq problemi Post, formal sistemlərin məhdudiyyətlərini tədqiq edərək, bəzi riyazi problemlərin həll edilə bilməz olduğunu sübut etmişdir. O, David Hilbertin irəli sürdüyü bəzi riyazi problemlərin həllinin mümkün olmadığını göstərən qərarsızlıq teoremlərini inkişaf etdirmişdir. O, Gödelin natamamlıq teoremləri ilə paralel nəticələr əldə edərək, bəzi riyazi sistemlərin tam formalizasiyasının mümkün olmadığını göstərmişdir. Rekursiv funksiyalar və formallıq Post, rekursiv funksiyalar nəzəriyyəsinə də töhfə vermiş və Church-Turing fərziyyəsinə uyğun olaraq, funksional hesablama sistemlərinin sərhədlərini müəyyən etmişdir. O, bütün hesablanabilən funksiyaların müəyyən bir formal sistem daxilində rekursiv olduğunu göstərmişdir. Postun correspondence problemi Post, Post Correspondence Problem (PCP) adlı məşhur qərarsızlıq məsələsini formalaşdırmışdır. Bu problem riyazi məntiq və dil nəzəriyyəsi sahələrində mühüm rol oynayır və formal dillər nəzəriyyəsində geniş şəkildə istifadə olunur. Əsərləri və mirası Emil Postun elmi işləri kompüter elminin və riyazi məntiqin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışdır. Onun məqalələri və nəzəriyyələri müasir formal dil nəzəriyyəsi, kompüter elmləri və məntiqi proqramlaşdırma sahələrinə böyük təsir göstərmişdir. Onun bəzi əsas əsərləri bunlardır: "Finite Combinatory Processes – Formulation 1" (1936) – Burada Post Maşını və hesablama nəzəriyyəsinin əsaslarını təqdim etmişdir. "Recursive Unsolvability of a Problem of Thue" (1947) – Burada rekursiv funksiya nəzəriyyəsinə dair mühüm nəticələr əldə etmişdir. "Absolutely Unsolvable Problems and Relatively Undecidable Propositions" (1948) – Qərarsızlıq problemlərini dərinləşdirən işlərindən biridir. Nəticə və təsiri Emil Post riyazi məntiq, hesablama nəzəriyyəsi və rekursiv funksiyalar sahələrində önəmli nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Onun Post maşını və qərarsızlıq problemləri ilə bağlı tədqiqatları müasir kompüter elmlərinin inkişafına böyük töhfə vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Emil_Leon_Post
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Post/
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D1%82,_%D0%AD%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Post/
https://publish.obsidian.md/pkc/Literature/People/Emil+Leon+Post
https://math.ru/history/people/Post
https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100339171
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
