Elizabeth Fulhame (1745–1819) - İngilis kimyaçısı və ixtiraçı. O, kimya və kataliz sahəsindəki erkən işləri ilə tanınır və xüsusilə katalitik reaksiyalar sahəsindəki ilk qadın alimlərdən biri hesab olunur. Fulhame, elmi karyerasında, katalizatorlar və onların kimyəvi reaksiyalarda necə iştirak etdiklərini başa düşmək üçün fundamental təcrübələr aparmışdır. Erkən həyatı və təhsili Elizabeth Fulhame 1745-ci ildə İngiltərədə anadan olub. Təhsilini daha çox özünü inkişaf etdirərək almışdır, çünki dövrün elmi mühiti qadınların rəsmi elmi təhsil almasını məhdudlaşdırırdı. Fulhame, buna baxmayaraq, kimya ilə maraqlanmış və öz tədqiqatlarını aparmağa başlamışdır. Onun işləri, bir çox erkən elmi fikirlərlə müqayisədə bir qədər qeyri-adi idi, çünki o, laboratoriyada praktik təcrübələrdən çox, nəzəri əsaslar üzərində də işlər aparmışdır. Karyera və elmi töhfələr Elizabeth Fulhame, əsasən kataliz və reaksiyaların sürətinin təhlili ilə bağlı işləri ilə məşhurdur. Onun ən tanınmış əsəri 1794-cü ildə nəşr olunan "An Essay on Combustion" (Yanma Üzrə Məqalə) adlı kitabıdır. Bu əsərdə Fulhame, kimyəvi reaksiyaların katalitik təsirlərini araşdırmış və bu sahədə yeni anlayışlar ortaya qoymuşdur. O, xüsusilə yanma proseslərinin və digər kimyəvi reaksiyaların necə baş verdiyini izah etməyə çalışmışdır. Fulhamenin işləri, kataliz proseslərinin və bu proseslərdəki müxtəlif maddələrin rolu haqqında ilk anlayışlardan birini təqdim etmişdir. O, kimyəvi reaksiyaların müəyyən bir maddə ilə sürətlənə biləcəyini və bu maddələrin reaksiyalarda əsas bir rol oynayacağını təklif etmişdir. Bu yanaşma, kataliz sahəsində daha sonra inkişaf edəcək nəzəriyyələrin əsası olmuşdur. Kataliz və kimyəvi reaksiyalar Elizabeth Fulhamenin işləri, katalizatorların və onların kimyəvi reaksiyalarda necə iştirak etdiklərini izah etməyə yönəlmişdi. O, kataliz proseslərinin yanma reaksiyalarına necə təsir etdiyini göstərmiş və bu prosesləri anlamağa çalışmışdır. Fulhame, kimyəvi maddələrin reaksiyalarda müxtəlif rola malik olduğunu və reaksiyaların sürətini dəyişdirə biləcəyini başa düşmüşdü. Onun bu sahədəki işləri, kimya elminin daha sonra inkişaf edən kataliz nəzəriyyələrinə böyük təsir etmişdir. Fulhame həmçinin, təbiətdə baş verən reaksiyaların insan tərəfindən necə təkrarlana biləcəyini və bu proseslərin nə cür tənzimlənə biləcəyini də araşdırmışdır. Bu işlər, kimyanın praktiki tətbiqləri üçün mühüm bir əsas yaratmışdır. Miras və tanınma Elizabeth Fulhamenin elmi irsi uzun müddət əhəmiyyətsiz hesab edilmişdi, çünki o dövrün elmində qadınların işləri çox vaxt görməzdən gəlinirdi. Lakin sonradan onun işləri, xüsusilə kataliz və kimyəvi reaksiyalar sahəsindəki töhfələri geniş şəkildə qiymətləndirildi. Fulhame, qadın alimlərin kimya sahəsindəki töhfələrini dərk etməyə və qadınların elmdəki rolunu tanımağa imkan yaratmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Fulhame
https://www.nls.uk/exhibitions/women-of-science/elizabeth-fulhame/
https://www.chemistryworld.com/opinion/elizabeth-fulhame-the-18th-century-chemistry-pioneer-who-faded-from-history/4015638.article
https://minervascientifica.co.uk/elizabeth-fulhame/
https://eric.ed.gov/?id=EJ938869
https://www.scientificamerican.com/article/poem-in-conversation-with-elizabeth-fulhame/
https://kids.kiddle.co/Elizabeth_Fulhame
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
