Edwin E. Salpeter (1924–2008) - Amerikalı astrofizikdir və elementar hissəciklər və ulduzların təkamülü ilə bağlı mühüm tədqiqatları ilə tanınır. Onun ən məşhur töhfəsi, ulduzların nüvə sintezini və kosmoloji prosesləri izah edən nəzəriyyələrə verdiyi qatqıdır. Salpeter, xüsusilə ulduzların təkamülü və kütləvi ulduzların yaranması ilə bağlı etdiyi irəliləyişlər ilə məşhurdur. Gəncliyi və təhsili Edwin E. Salpeter, 1924-cü ildə Avstraliyanın Melbourne şəhərində doğulmuşdur. O, Melbourne Universitetində təhsil almış və sonra ABŞ-a köçərək, burada öz karyerasını inkişaf etdirmişdir. Salpeter, 1949-cu ildə Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda doktorluq dərəcəsini almış və bu dövrdən sonra astrofizikaya yönəlmişdir. Elmi nailiyyətləri və kəşfləri 1. Ulduzların Nüvə sintezi və heliumdan karbona kimi kimyəvi elementlərin yaranması Salpeter, 1950-ci illərin ortalarında ulduzların nüvə sintezini araşdıraraq, ulduzların necə enerji yaratdıqlarını başa düşməyə çalışmışdır. Onun tədqiqatları, xüsusilə helium və digər kimyəvi elementlərin ulduzlarda necə əmələ gəldiyini açıqlayan nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Salpeter, bu prosesin əsasən ulduzların daxili nüvələrində baş verdiyini və burada hidrogenin helium və daha ağır elementlərə çevrildiyini göstərmişdir. Onun "Salpeter funksiyası" adlandırılan işinin əsasında, ulduzların və digər cisimlərin kütləsi ilə bağlı daha əvvəlki düşüncələrə böyük dəyişikliklər gətirildi. 2. Ulduzların təkamülü və kütləvi ulduzlar Salpeter, ulduzların təkamülünü başa düşmək üçün əvvəlcə kiçik ulduzlardan daha böyük və kütləvi ulduzlara qədər olan prosesi araşdırmışdır. O, yüksək kütləli ulduzların həyat dövrünü və onların ömrünün sonunda nə baş verdiyini tədqiq etmişdir. Salpeter, ulduzların nisbətən qısa ömürləri ərzində çox yüksək dərəcədə enerji istehsal etdiklərini və bu enerjinin necə çıxarıldığını başa düşməyə kömək etmişdir. 3. Çoxlu hissəciklər və qara dəliklər Edwin Salpeter, həmçinin çoxlu hissəciklər və qara dəliklərin tədqiqi ilə bağlı nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Onun işləri, qara dəliklərin meydana gəlməsi və bu obyektlərin necə təkamül etdiyini başa düşmək üçün vacib addım olmuşdur. Salpeter, qara dəliklərin ulduzlar arasında necə formalaşdığını və bunların kosmosdakı geniş miqyaslı struktur üzərində necə təsir göstərdiyini izah etməyə çalışmışdır. 4. Kosmik radiasiya və astrofizikada yeni yanaşmalar Salpeter, kosmik radiasiyanın ulduz sistemlərində və digər kosmik obyektlərdəki rolunu öyrənmişdir. Onun bu sahədəki araşdırmaları, həmçinin astrofizikada radiasiyanın kütləvi cisimlər və ulduz təkamülü ilə necə əlaqəli olduğunu başa düşməyə kömək etmişdir. Elmi tanınma və mükafatlar Edwin E. Salpeter, çoxsaylı elmi mükafatlar və tanınmalar almışdır. O, 1960-cı illərdə Astrofizika Cəmiyyətinin üzvü seçilmiş və bu sahədəki fəaliyyətləri ilə nüfuz qazanmışdır. Salpeter'in töhfələri, həm elmi cəmiyyətdə, həm də astrofizika sahəsində böyük bir əhəmiyyətə malik olmuşdur. Son dövrləri və irsi Edwin Salpeter, 2008-ci ildə vəfat etmişdir. Onun elmi irsi, astrofizika və ulduzların təkamülü sahəsində müasir elmə böyük təsir göstərmişdir. Salpeter'in apardığı tədqiqatlar, günümüz astrofizikasının formalaşmasına kömək etmişdir. Edwin E. Salpeter, ulduzların nüvə sintezi və təkamülü sahəsində irəliləyişlərə imza atmış, həmçinin qara dəliklər və kosmik radiasiya mövzularında mühüm töhfələr vermiş bir alimdir. Onun işləri, astrofizikanın inkişafında mühüm mərhələlərdən biri olmuş və bu sahədəki anlayışlarımızı daha da zənginləşdirmişdir. Salpeter'in nəzəriyyələri, müasir kosmoloji və astrofizik tədqiqatların təməlini qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Edwin_E._Salpeter
http://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2009BAAS...41.1208T/abstract
https://inspirehep.net/authors/1020033
https://www.wikidata.org/wiki/Q78925
https://www.theguardian.com/science/2009/feb/04/edwin-salpeter-obituary
https://www.nytimes.com/2008/11/29/nyregion/29salpeter.html
https://iopscience.iop.org/article/10.1086/597367/pdf
https://www.austrianinformation.org/november-december-2008/edwin-e-salpeter-1924-2008.html
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
