Dugald Stewart - Şotlandiya filosofu və təbiət fəlsəfəsi sahəsindəki ən mühüm nümayəndələrindən biridir. O, empirizmin və təbii fəlsəfə ilə bağlı çalışmaları ilə tanınır və David Hume və Adam Smith kimi tanınmış fəlsəfi fiqurlardan təsirlənmişdir. Stewart, həmçinin şotland müdrikliyi məktəbinin əsas təbliğatçılarından biri olmuşdur. Həyatı və akademik karyerası 1753-cü ildə Şotlandiyanın Edinburgh şəhərində doğulmuşdur. Edinburgh Universitetində təhsil almışdır və burada təbii fəlsəfə və morfologiya sahələrində fəaliyyət göstərmişdir. 1785-ci ildə Edinburgh Universitetində fəlsəfə professoru olmuşdur, burada həm də David Hume və Adam Smith kimi filosoflarla sıx əlaqədə olub. Stewart 1828-ci ildə vəfat etmişdir. Əsas fəlsəfi görüşləri 1. Empirizm və təbii fəlsəfə Stewart empirizmi dəstəkləyən bir filosof olmuşdur və bilginin yalnız duyular və təcrübə vasitəsilə əldə edildiyini müdafiə etmişdir. Hume və Locke kimi empiristlərin ideyalarını inkişaf etdirmişdir, amma eyni zamanda rasionalizm və təbiət qanunlarının qarşılıqlı əlaqəsinə dair öz fikirlərini də əlavə etmişdir. O, təbiətin qanunlarına, təcrübə yolu ilə gəlinməli olan verilənlərə diqqət yetirərək, bilik anlayışının inkişafını izah etmişdir. 2. Fəlsəfi sistem və aydınlanma Stewart, Şotlandiya Aydınlanması dövrünün önəmli fəlsəfi xadimlərindən biri olaraq, şərh etdiyi empirik fəlsəfəni genişləndirmiş və ona sosial, iqtisadi və təbiət qanunlarını daxil etmişdir. O, təbii qanunlar və humanitar sahələrin birləşdirilməsi ilə bağlı praktik yanaşmaları müdafiə edirdi. 3. Şotland müdrikliyi Stewart, həmçinin Şotland Müdrikliyi məktəbinin bir hissəsi olaraq tanınır. Bu, müxtəlif sahələrdəki düşüncə və təcrübənin birləşdirilməsi ilə formalaşmış bir intelektual ənənə idi. Hume və Adam Smith-in təsiri altında, iqtisadiyyatdan təbiət fəlsəfəsinə qədər müxtəlif sahələrdə racional düşüncə və fərdi azadlıq anlayışlarını müdafiə etmişdir. 4. Hiss və ruh Stewart, hissləri və ruhu öyrənərkən, həm təbii, həm də fəlsəfi yanaşmaları birləşdirmişdir. O, hisslərin insanın təcrübəsi və biliyi ilə əlaqəli olduğunu və insan ruhunun bu təcrübə ilə necə formalaşdığını izah etmişdir. Əsərləri və əhəmiyyəti "Elements of the Philosophy of the Human Mind" (1792) – Stewartın ən mühüm əsəri olaraq insan ruhu və təbiət fəlsəfəsinin araşdırıldığı bir əsərdir. "Philosophical Essays" (1810) – Təbii fəlsəfə və sosial məsələlərə dair düşüncələrinin təqdim edildiyi başqa bir əsərdir. Stewartın əsərləri, Şotlandiya Aydınlanması dövrünün əsas fəlsəfi mövzularına dair geniş məlumatlar verir və empirik fəlsəfənin inkişafına önəmli töhfə vermişdir. Nəticə və irsi Dugald Stewart həm empirik fəlsəfə, həm də təbiət və sosial fəlsəfə sahələrindəki töhfələri ilə tanınır. Onun Şotland Müdrikliyi məktəbinə olan töhfələri, Şotlandiya Aydınlanması dövründəki təfəkkürün əsasını təşkil etmişdir. İngilis fəlsəfəsi və təbii fəlsəfə sahələrindəki düşüncə və yanaşmaların inkişafında mühim yer tutmuşdur. Stewart, öz dövründə və sonrakı nəsillərdə təbiət və insan təcrübəsi ilə bağlı dərin fəlsəfi təhlilləri ilə müasir fəlsəfənin inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Dugald_Stewart
https://www.britannica.com/biography/Dugald-Stewart
https://en.wikipedia.org/wiki/Dugald_Stewart_Monument
http://www.scottishphilosophy.org/philosophers/dugald-stewart/
https://www.stewartsociety.org/history-of-the-stewarts.cfm?section=famous-stewarts&subcatid=19&histid=425
https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/3882
https://alumni.ed.ac.uk/services/notable-alumni/alumni-in-history/dugald-stewart
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
