Dai Zhen (1724–1777) - Qing sülaləsinin ortalarında yaşamış bir Çinli filosof və intellektualdır. O, Çin fəlsəfəsinin inkişafında mühüm rol oynamış, xüsusilə Konfüçyüsçülük və ənənəvi Çin fəlsəfəsindəki təhlilləri ilə tanınmışdır. Dai Zhen, ənənəvi fəlsəfi doktrinlərə tənqidi yanaşmış, həmçinin elm və rasional düşüncə ilə bağlı yeni perspektivlər gətirmişdir. Onun fəlsəfəsi, həmçinin təbiət elmləri və metafizik düşüncələrin birləşdirildiyi bir yanaşmadır. Dai Zhenin həyatı Dai Zhen, 1724-cü ildə, Çinin Anhui əyalətində dünyaya gəlmişdir. O, zəngin bir mədəniyyəti və təhsil almış bir ailədən gəlirdi və çox gənc yaşlarında filosofluq və intelektual fəaliyyətə maraq göstərmişdir. Dai Zhen, Qing sülaləsinin idarə etdiyi dövrün ortalarında fəaliyyət göstərmiş və dövrün ən böyük düşünürlərindən biri olmuşdur. Onun yazıları və fəlsəfi yanaşmaları, həm Çin cəmiyyətində, həm də intelektual mühitdə mühüm təsirə malik olmuşdur. Fəlsəfəsi və yanaşmaları Dai Zhen, Konfüçyüsçülük məktəbinə qarşı tənqidi yanaşmalar irəli sürmüş və bu yanaşmalarla fəlsəfi dünyaya yeni bir perspektiv gətirmişdir. O, xüsusilə insanın təbiəti, əxlaqı və cəmiyyətin strukturu ilə bağlı düşüncələrində fərqli bir yanaşma təklif etmişdir. Rasionalizm və təbiət elmləri Dai Zhen, ənənəvi Çin fəlsəfəsindən fərqli olaraq, təbiət elmlərinə və rasional düşüncəyə böyük əhəmiyyət vermişdir. O, insanın təbiət və əxlaqla əlaqəsinin yalnız mədəniyyət və sosial təlimlərə deyil, həm də təbiətin qanunlarına əsaslanması gərəkdiyini vurğulamışdır. Dai Zhen, bu yanaşma ilə, Çin fəlsəfəsində təbiət elmlərinə və təcrübəyə daha çox diqqət yetirilməsinin vacibliyini irəli sürmüşdür. Xın və Yinin Harmoniya yanaşması Dai Zhenin fəlsəfəsində ən əhəmiyyətli mövzulardan biri də Yin və Yang anlayışının balansıdır. O, bu fəlsəfi konsepti əxlaq, təbiət və insan davranışları ilə əlaqələndirmişdir. Dai Zhen, Yin və Yang-ın təbiət qanunlarının və əxlaqın təməl prinsipləri olduğunu düşünürdü. Bu yanaşma, həyatın və cəmiyyətin təbii axışına uyğun olmalı və insanın həyatında harmoniya yaratmalı olduğunu müdafiə edirdi. İnsan və cəmiyyətin əxlaqı Dai Zhen, insanın təbiətinin və əxlaqının öz daxili təcrübələrindən və sosial əlaqələrindən doğduğunu düşünürdü. O, Konfüçyüsçülük məktəbinin sərt əxlaq qanunlarını tənqid edərək, insanın öz təbiətinə uyğun şəkildə davranmasının daha doğru olduğunu iddia edirdi. Dai Zhen'in fikrincə, insan yalnız öz daxili aləminə əsaslanaraq, əxlaqi davranışlarını inkişaf etdirə bilər və buna görə də hər bir insanın öz fərdi təcrübəsi əhəmiyyətlidir. Təsiri və irsi Dai Zhen'in fəlsəfəsi, xüsusilə Qing sülaləsinin ortalarında və sonrakı dövrlərdə əhəmiyyətli təsir yaratmışdır. Onun təbiətə və insanın daxili təcrübələrinə olan diqqəti, sonrakı Çin fəlsəfəsində bir çox düşünür tərəfindən qəbul edilmiş və inkişaf etdirilmişdir. Dai Zhenin rasionalizmə və təbiət elmlərinə verdiyi əhəmiyyət, o dövrdəki fəlsəfi mühitin daha məntiqli və təcrübəyə dayalı bir şəkildə inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur. Onun yazıları, həmçinin Çin fəlsəfəsində yeni təhlil və düşüncə üsullarının ortaya çıxmasına təkan vermişdir. Dai Zhenin təbiət elmlərinə olan marağı, Çin fəlsəfəsinin yalnız sosial və əxlaqi məsələlərlə deyil, həm də təbiət və kainatla bağlı məsələlərlə də məşğul olması zərurətini ortaya qoymuşdur. Dai Zhen, Çin fəlsəfəsinin əhəmiyyətli bir şəxsiyyəti olaraq, həm Konfüçyüsçülüyə, həm də ənənəvi düşüncə sistemlərinə qarşı tənqidi yanaşmalar irəli sürmüş və yeni bir düşüncə sisteminin əsaslarını qoymuşdur. O, insanın daxili aləmi ilə təbiət arasında bir harmoniyanın olmasını və əxlaqi davranışların bu harmoniya əsasında inkişaf etməsini müdafiə etmişdir. Dai Zhenin fəlsəfəsi, təbiət və insan arasındakı əlaqəni daha dərindən araşdıran və rasionalizmə əsaslanan bir yanaşma təqdim edir, bu da onun dövrünün digər düşünürlərindən fərqli olaraq, bir yenilik olaraq qiymətləndirilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Dai_Zhen
https://iep.utm.edu/dai-zhen-tai-chen/
https://philpapers.org/browse/dai-zhen
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-481-2930-0_19
https://www.rep.routledge.com/articles/biographical/dai-zhen-1724-77/v-1
http://www.chinaknowledge.de/History/Qing/personsdaizhen.html
https://en.wikisource.org/wiki/Author:Dai_Zhen
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
