Cyprian Ekwensi (tam adı: Cyprian Odiatu Duaka Ekwensi; 26 sentyabr 1921, Minna, Nigeriya – 4 noyabr 2007, Enuqu, Nigeriya) — Nigeriyalı yazıçı, roman yazarı, qısa hekayə müəllifi və uşaq ədəbiyyatı yaradıcısı. Ümumi məlumat O, müasir Nigeriya ədəbiyyatının banilərindən biri kimi tanınıb və Afrika şəhər həyatını realist təsvirləri ilə məşhurlaşıb. Ekwensi İqbo xalqından olub və 40-dan çox kitab, o cümlədən romanlar, hekayələr və radio/televiziya ssenariləri yazıb. Ən tanınmış əsərləri "People of the City" ("Şəhər İnsanları", 1954) və "Jagua Nana" (1961) beynəlxalq uğur qazanıb. Əsərləri 20-dən çox dilə tərcümə olunub və o, Afrika ədəbiyyatında geniş oxucu kütləsinə müraciət edən yazıçı kimi yadda qalıb. Həyatı Cyprian Ekwensi 1921-ci ildə Nigeriyanın Minna şəhərində İqbo ailəsində anadan olub. Atası David Anadumaka nağılçı və fil ovçusu, anası Uso Agnes Ekwensi evdar qadın idi. Atasının hekayələri Ekwensi-nin yazıçılıq istəyinə ilham verib. O, Anambra ştatının Nkwelle Ezunaka bölgəsindən olub, lakin uşaqlığını Nigeriyanın müxtəlif şəhərlərində keçirib. "İbadan Hökumət Kolleci"ndə, Qanadakı "Achimota Kolleci"ndə və "İbadan Meşəçilik Məktəbi"ndə təhsil alıb. Daha sonra Laqosdakı "Yaba Texniki İnstitutu"nda, "Laqos Əczaçılıq Məktəbi"ndə və Londondakı "Chelsea Əczaçılıq Məktəbi"ndə əczaçılıq üzrə təhsilini tamamlayıb. Ekwensi müəllim, meşəçilik məmuru, əczaçı və jurnalist kimi müxtəlif peşələrdə çalışıb. 1940-cı illərdə "İqbobi Kolleci"ndə dərs deyib, 1950-ci illərdə isə "Nigeriya Yayım Korporasiyası"nda (NBC) rəhbər vəzifələrdə, o cümlədən Xüsusiyyətlər Şöbəsinin rəhbəri kimi fəaliyyət göstərib. 1960-cı illərdə Nigeriya Birinci Respublikasında "İnformasiya Nazirliyi"nin direktoru olub. 1966-cı ildə Nigeriya Vətəndaş Müharibəsi başlayanda Ekwensi ailəsi ilə Enuquya köçüb və Biafra Respublikasının "Xarici Təbliğat Bürosu"nun sədri kimi xidmət edib. Müharibədən sonra ədəbi və əczaçılıq karyerasına davam edib. 2007-ci ildə Enuquda, "Niger Fondu" xəstəxanasında naməlum xəstəlikdən vəfat edib. Yaradıcılığı Cyprian Ekwensi ədəbi karyerasına 1940-cı illərdə meşəçilik məmuru işləyərkən qısa hekayələrlə başlayıb. İlk kitabı "Ikolo the Wrestler and Other Ibo Tales" ("İkolo Pəhləvan və Digər İqbo Nağılları", 1947) İqbo folkloruna əsaslanan nağıllar toplusudur. 1954-cü ildə nəşr olunan "People of the City" ("Şəhər İnsanları") onun ilk beynəlxalq uğur qazanan romanı olub və Nigeriyada nəşr olunan ikinci böyük roman hesab edilir (Amos Tutuolanın "The Palm-Wine Drinkard" əsərindən sonra). Roman Laqos şəhərində cinayət reportyoru və musiqiçi Amusa Sanqonun həyatını təsvir edir və şəhər həyatının korrupsiyasını vurğulayır. Ekwensi-nin ən məşhur romanı "Jagua Nana" (1961) cazibədar fahişə Jagua-nın hekayəsini danışır və ənənəvi Afrika dəyərləri ilə müasir şəhər həyatı arasındakı ziddiyyəti araşdırır. Bu əsər 1968-ci ildə "Daq Hammarskjöld Mükafatı"nı qazanıb, lakin cinsi açıqlığı səbəbindən İrlandiyada qadağan edilib və Nigeriya kilsələri tərəfindən tənqid olunub. 1987-ci ildə "Jagua Nana’s Daughter" ("Jagua Nananın Qızı") adlı davamı nəşr olunub. Digər əhəmiyyətli əsərləri arasında "Burning Grass" ("Yanan Ot", 1962) Fulani maldarlarının həyatını, "Lokotown and Other Stories" ("Lokotaun və Digər Hekayələr", 1966) isə şəhər həyatının qaranlıq tərəflərini təsvir edir. Ekwensi uşaq ədəbiyyatında da fəal olub; "The Drummer Boy" ("Barabançı Oğlan", 1960) və "The Passport of Mallam Illia" ("Mallam İlianın Pasportu", 1960) kimi əsərlər yazib. O, həmçinin "BBC" və "Radio Nigeria" üçün ssenarilər hazırlayıb, məsələn, "Nigeria Greets the Queen" (1956). Onun üslubu sadə, realist və kütləyə yönəlmişdir; özünü "xalq üçün yazıçı" kimi təyin edib. Mükafatları "Reina Prinsen Geerligs Mükafatı" (1947) — erkən yazıları üçün. "Daq Hammarskjöld Mükafatı" (1968) — "Jagua Nana" üçün. "Nigeriya Federal Respublikası Ordeni" (MFR, 2001). "Nigeriya İncəsənət Akademiyası üzvlüyü" (2005). Şəxsi həyatı Cyprian Ekwensi Eunice Anyiwo ilə evlənib və bu nikahdan beş övladı olub. Onun nəvələri arasında oğlu Cyprian Ikechi Ekwensi və böyük nəvəsi Adrianne Tobechi Ekwensi də var. O, Nigeriyada yaşamağı seçib və Afrika yazarları arasında nadir hallardan biri olaraq ölkəsindən kənara köçməyib. Ekwensi ovçuluq, üzgüçülük və fotoqrafiyaya maraq göstərib. Əsərləri "Ikolo the Wrestler and Other Ibo Tales" ("İkolo Pəhləvan və Digər İqbo Nağılları", 1947) — hekayə toplusu. "People of the City" ("Şəhər İnsanları", 1954) — roman. "The Drummer Boy" ("Barabançı Oğlan", 1960) — novella. "Jagua Nana" (1961) — roman. "Burning Grass" ("Yanan Ot", 1962) — roman. "Lokotown and Other Stories" ("Lokotaun və Digər Hekayələr", 1966) — hekayə toplusu. "Jagua Nana’s Daughter" ("Jagua Nananın Qızı", 1987) — roman. "For a Roll of Parchment" ("Bir Parça Perqament Üçün", 1987) — roman. Ədəbiyyatda təsiri Cyprian Ekwensi Nigeriya ədəbiyyatında şəhər həyatını təsvir edən ilk böyük yazıçı kimi qəbul edilir. Onun əsərləri Chinua Achebe və Wole Soyinka kimi yazarların daha mürəkkəb üslublarından fərqli olaraq kütləyə yönəlib və geniş oxucu kütləsi tərəfindən sevilərək oxunub. Ekwensi Afrika şəhərlərindəki sosial problemləri – korrupsiya, yoxsulluq və mənəvi deqradasiyanı – realist şəkildə işıqlandırıb. O, Nigeriyada "Nigeriya Yazıçılar Assosiasiyası"nın (1981) yaradılmasında iştirak edib və Afrika ədəbiyyatında populyar janrın inkişafına töhfə verib. Ekwensi-nin irsi Nigeriya məktəblərində öyrədilən əsərləri ilə gənc nəslə təsirini davam etdirir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Cyprian_Ekwensi
https://zodml.org/discover-nigeria/people/litrature/cyprian-ekwensi
https://www.afrocritik.com/examining-the-works-of-cyprian-ekwensi-and-his-legacy/
https://www.britannica.com/biography/Cyprian-Ekwensi
https://engelsbergideas.com/portraits/cyprian-ekwensi-lagos-life-in-the-raw/
https://medium.com/@aa_damilola/why-cyprian-ekwensi-is-the-unsung-hero-of-nigerian-literature-bef6abfc8673
https://www.ekwensifoundation.org/about
https://www.ascleiden.nl/content/library-weekly/cyprian-ekwensi
Tarix : 14 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
