Chien-Shiung Wu: Kvant fizikasının öncüsü və zəif qarşılıqlı təsirlər üzrə tədqiqatçı/ Həyatı və təhsili Chien-Shiung Wu 1912-ci ildə Çinin Lyaoning əyalətindəki Liuhe şəhərində anadan olmuşdur. O, Nankin Universitetində fizika üzrə təhsil almış və sonra ABŞ-a gedərək Berkeley Universitetində fizika üzrə doktorluq dərəcəsi əldə etmişdir. Wu, kvant mexanikası, zəif qarşılıqlı təsirlər və nüvə fizikası sahələrindəki tədqiqatları ilə dünya miqyasında tanınmışdır. O, həmçinin çoxsaylı nüfuzlu universitetlərdə tədris etmiş və elmi işlərini davam etdirmişdir. Elmi nailiyyətləri Zəif qarşılıqlı təsirlər və β-parçalanma Chien-Shiung Wu, zəif qarşılıqlı təsirlər sahəsindəki ən əhəmiyyətli işlərdən birini β-parçalanması (beta decay) tədqiqatlarında göstərmişdir. 1956-cı ildə Wu, C. N. Yang və R. L. Mills ilə birlikdə, zəif qarşılıqlı təsirin kvant mexanikasında sağ və sol əlcəyi simmetriyasını pozduğunu göstərən təcrübəni həyata keçirdi. Bu təcrübə, Wu təcrübəsi adlanır və o, β-parçalanması zamanı elektronların polarizasiyasını tədqiq edərək zəif qarşılıqlı təsirin simmetriyasını pozan ilk təcrübə oldu. Bu iş, C. N. Yang və R. L. Millsə 1957-ci ildə Nobel Fizika Mükafatı qazandırdı, lakin Wu bu mükafatı almasa da, elmi icmalar tərəfindən böyük təqdirlə qarşılanmışdır. Parçacıq fizikasında təcrübələr Chien-Shiung Wu, həmçinin nüvə fizikası və partikül fizikasında çoxsaylı təcrübələr aparmışdır. O, neutronların polarizasiyası, parçacıq reaksiyaları və quark modelləri ilə bağlı fundamental işlər görmüşdür. Wu, bir çox fiziki hadisəni eksperimental şəkildə sübut etməklə yanaşı, onların nəzəri izahlarını da inkişaf etdirmişdir. Nüvə reaktoru və təcrübə texnologiyaları Chien-Shiung Wu, nüvə reaktoru və radioloji analizlər üzrə də mühüm töhfələr vermişdir. O, nüvə enerjisi ilə bağlı təcrübələrin daha dəqiq və təkrarlanabilir olması üçün yeni üsullar və alətlər inkişaf etdirmişdir. Wu, həmçinin radioloji təsirlərin və maddənin əsas xüsusiyyətlərinin təhlilində tətbiq edilən müasir metodların hazırlanmasına kömək etmişdir. Əhəmiyyətli işləri və kitabları Wu, β-parçalanması ilə bağlı apardığı tədqiqatlar nəticəsində çoxsaylı elmi məqalələr və kitablar yazmışdır. Onun ən məşhur işlərindən biri “Physics of Beta Decay” adlı kitabıdır ki, burada zəif qarşılıqlı təsir, β-parçalanma və nüvə reaksiyaları haqqında ətraflı məlumat verilir. Kitab, bu sahələrdə tədqiqat aparan alimlər üçün vacib bir qaynaqdır. Elmi irsi və təsiri Chien-Shiung Wu, nüvə fizikası və kvant mexanikası sahələrindəki irsi ilə tanınır. Onun işləri, zəif qarşılıqlı təsir və β-parçalanma fenomenlərinin başa düşülməsinə böyük töhfə vermişdir. Wu, həmçinin fizikanın qadın nümayəndələri arasında ən böyük nailiyyətləri əldə etmiş və bu sahəyə olan qadınların cəlb olunması istiqamətində mühüm addımlar atmışdır. Wu’nun elmi karyerası, partikül fizikasının və nüvə reaksiyalarının anlaşılmasında çox vacib bir mərhələ olmuşdur. Mükafatlar və tanınma Chien-Shiung Wu, Albert Einstein Mükafatı da daxil olmaqla çoxsaylı mükafatlar və təltiflər almışdır. O, Nobel Fizika Mükafatını qazanmasa da, Wu təcrübəsi ilə fizikaya verdiyi töhfə bu mükafata layiq görülməsini təmin etmişdir. Wu, həmçinin Fizika Elmləri Akademiyası və Fizika Cəmiyyətləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilib və qadın alimlər üçün ilhamverici fiqur olaraq tanınmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Chien-Shiung_Wu
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/chien-shiung-wu/
https://www.britannica.com/biography/Chien-Shiung-Wu
https://www.nps.gov/people/dr-chien-shiung-wu-the-first-lady-of-physics.htm
https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/chien-shiung-wu
https://www.biography.com/scientist/chien-shiung-wu
https://oumnh.ox.ac.uk/learn-chien-shiung-wu
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
