Charles Friedel (1832-1899) - Fransız kimyaçısıdır və xüsusilə üzvi kimya sahəsindəki töhfələri ilə tanınır. O, həmçinin Friedel-Crafts reaksiyası ilə məşhurdur, bu reaksiyalar üzvi sintez və kimya mühəndisliyi sahələrində geniş istifadə olunur. Friedel, bir çox kimyəvi birləşmələr və reaksiyalarla bağlı fundamental işlərə imza atmış, kimya elminin inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Həyatı və təhsili Charles Friedel 1832-ci ildə Fransanın Paris şəhərində doğulmuşdur. O, 1851-ci ildə École Normale Supérieure-də təhsil almağa başlayıb və burada kimya üzrə dərslər almışdır. Təhsilini bitirdikdən sonra, Friedel Parisin bir neçə mühüm elmi mərkəzində işləyərək, kimya sahəsindəki işlərini daha da dərinləşdirib. O, həmçinin, müxtəlif elmi jurnallarda məqalələr dərc edərək, özünü tanıtmışdır. Karyera və elmi töhfələr Friedel-in ən məşhur kəşfi, 1877-ci ildə amerikalı kimyaçı James Crafts ilə birlikdə aşkar etdiyi Friedel-Crafts reaksiya sistemidir. Bu reaksiyalar, aril halogenlərin alkil halogenlərlə reaksiyasına əsaslanır və üzvi sintezlərdə çox vacibdir. Bu reaksiya, karbon-karbon əlaqələrinin formalaşmasını təmin edir və üzvi birləşmələrin, o cümlədən aromatik birləşmələrin istehsalında mühüm rol oynayır. Friedel-Crafts alilasetilasiya və alkilasiya reaksiyaları, bu günün sənaye kimyasının əsas hissələrindəndir. Friedel, həmçinin, çoxsaylı yeni üzvi birləşmələrin sintezində də işlər aparmışdır. O, xüsusilə aromatik birləşmələrin kimyəvi davranışını tədqiq etmiş və bu birləşmələrin reaktivlik xüsusiyyətlərini açıqlamışdır. Bu sahədəki araşdırmaları, üzvi kimya elminin bir çox sahəsində yeni perspektivlər yaratmışdır. Friedel həmçinin, müxtəlif reaksiya mexanizmlərinin təhlilinə və yeni katalizatorların hazırlanmasına böyük töhfələr vermişdir. Onun bu sahədəki işləri, daha sonra katalizatorların sənaye tətbiqlərində və kimyəvi sintezlərdə istifadəsinə imkan yaratmışdır. Friedel-Crafts reaksiyası Friedel-Crafts reaksiyası, xüsusilə aromatik karbokationların formalaşdırılması və bu karbokationların müxtəlif reaksiyalara daxil olması ilə tanınır. Bu reaksiya, hidrokarbonların, xüsusilə benzenin və digər aromatik birləşmələrin dəyişdirilməsi üçün çox vacib bir üsuldur. Friedel-Crafts alkilasiyası, aromatik birləşmələrin tərkibinə yeni alkil qrupları əlavə edərkən, bu reaksiyanın əhəmiyyəti hələ də sənaye miqyasında geniş yayılmaqdadır. Friedel-Crafts acilasiya reaksiyası, aromatik birləşmələrin asetil qrupları ilə təchiz olunmasında istifadə olunur. Bu reaksiyalar, çox sayda üzvi maddənin istehsalında, o cümlədən plastiklər, dərmanlar və digər kimyəvi maddələr üçün çox əhəmiyyətlidir. Mükafatlar və tanınma Charles Friedel, elmi sahədəki uğurları ilə çoxsaylı mükafatlar və təltiflər almışdır. O, həmçinin Fransa Elmlər Akademiyasının üzvü olmuş və bir çox elmi cəmiyyətlərdə yüksək mövqelər tutmuşdur. Friedel, həm də çoxsaylı dərslər və məqalələr yazaraq, kimya elminin inkişafına böyük töhfə vermişdir. Charles Friedel, üzvi kimyanın inkişafında mühüm rol oynamış bir alimdir. Friedel-Crafts reaksiyası, kimya elminin ən vacib və geniş istifadə olunan alətlərindən biri olmuşdur. O, elmi fəaliyyətləri ilə kimyanın müxtəlif sahələrində yeniliklər gətirmiş və müasir kimya sənayesinin təməlini atmışdır. Friedelin işi, həm laboratoriya təcrübələrində, həm də sənayelərdə geniş şəkildə tətbiq olunan metodların inkişafına gətirib çıxarmışdır. Onun elmi irsi, bugünkü kimya və sənaye sahələrində hələ də böyük əhəmiyyət kəsb edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Friedel
https://www.nature.com/articles/060057a0
https://www.britannica.com/biography/Charles-Friedel
https://www.elsevier.es/pt-revista-educacion-quimica-78-articulo-charles-friedel-S0187893X18300491
https://www.chemistryviews.org/charles-friedel-and-the-accidental-discovery-of-an-important-reaction/
https://pubs.acs.org/doi/10.1021/ed026p3
https://www.elsevier.es/es-revista-educacion-quimica-78-pdf-S0187893X18300491
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
