Carl Ferdinand Cori (1896–1984) - Avstriya-Amerikalı fizioloq və biokimyacı. Enzimlər və biokimyəvi proseslər sahəsindəki araşdırmaları ilə tanınır. O, xüsusilə karbohidrat metabolizmi və enzimlərin katalitik fəaliyyətləri üzərindəki işləri ilə müasir biokimyanın inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Cori, 1947-ci ildə Gerty Cori ilə birgə Nobel Mükafatı qazandı və bu, onların elm sahəsindəki əvəzolunmaz işlərini qiymətləndirən bir tanınma idi. Həyat və təhsil Carl Ferdinand Cori 1896-cı ildə Avstriyanın Prijedor şəhərində anadan olmuşdur. O, əvvəlcə Vyana Universiteti-ndə təhsil almış, burada kimya və fiziologiya sahələrinə maraq göstərərək biokimya üzrə təhsilini davam etdirmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Cori, müxtəlif elmi tədqiqat laboratoriyalarında çalışmış və 1920-ci illərdə Çexoslovakiyanın Praqa şəhərində Biokimya İnstitutunun müdiri olaraq fəaliyyətə başlamışdır. Cori, daha sonra Amerikaya köçərək burada müxtəlif tədqiqat institutlarında işləyib, öz elmi karyerasını Syerra Universiteti və Washington Universitetində davam etdirmişdir. Onun həyat yoldaşı Gerty Cori də tanınmış biokimyaçı idi və onlar elmi işlərini birgə aparmış, bir çox tədqiqatlar həyata keçirmişlər. Tədqiqatları və ən mühüm töhfələri Carl Ferdinand Cori, kimya və fiziologiya sahələrində çoxsaylı tədqiqatlar aparmışdır. Onun ən əhəmiyyətli kəşfləri karbohidrat metabolizmi və enzimlərin katalitik fəaliyyəti ilə bağlıdır. Cori və həyat yoldaşı Gerty Cori, glicogenin insan orqanizmində necə parçalandığını və enerji əmələ gəlməsi proseslərini necə tənzimlədiyini izah edən əsərlər yazmışlar. Bu tədqiqatları nəticəsində, onlar glicogenin bioloji aktivliyini və onun metabolizmindəki rolunu açıq şəkildə müəyyən etmişlər. Cori, 1936-cı ildə həyat yoldaşı ilə birlikdə glicogenin fərdi parçalanma prosesini (Cori dövrü olaraq tanınır) kəşf etdi. Bu dövr, glicogenin necə enerji təmin etmək məqsədilə parçalandığını və daha sonra glükoza çevrildiyini izah edir. Həmçinin, Cori tərəfindən aparılan enzimatik tədqiqatlar, bu prosesdə yer alan enzimlərin fəaliyyət mexanizmini başa düşmək üçün əhəmiyyətli addımlar atmağa səbəb olmuşdur. Corinin tədqiqatları həm də ATP (adenozin trifosfat) və ADP (adenozin difosfat) arasındakı əlaqənin anlaşılmasına kömək etmişdir. O, bu molekulları və onların enerji daşınması ilə əlaqədar rolunu izah edən tədqiqatlar həyata keçirmişdir. Bu işləri sayəsində, biokimya sahəsində enerji dövrü və metabolizm anlayışları daha dərindən başa düşülməyə başlanmışdır. Nobel Mükafatı və Elmi Tanınma Carl Ferdinand Cori, həyat yoldaşı Gerty Cori ilə birlikdə 1947-ci ildə Nobel Kimya Mükafatına layiq görülmüşdür. Onlar bu mükafatı glicogenin parçalanması və sintezinin biokimyəvi mexanizmini kəşf etdiklərinə görə qazandılar. Bu kəşf, biokimya və fiziologiya sahəsində inqilabi bir addım idi, çünki o dövrə qədər enerji mübadiləsi və metabolizm reaksiyaları haqqında çox məhdud məlumat vardı. Corilərin işləri, həmçinin enzimlərin rolunu başa düşmək və müasir biokimyada enerji istehsalı və istifadəsi ilə bağlı fundamental prinsipləri müəyyənləşdirmək baxımından əhəmiyyətli idi. Şəxsi həyat və irsi Carl Ferdinand Cori və həyat yoldaşı Gerty Cori elmi işləri ilə çoxsaylı tədqiqatçılara ilham vermiş və biokimya sahəsindəki ən böyük nüfuzlarından birini qazanmışlar. Onlar həmçinin elmi əməkdaşlıq və ailə içi əməkdaşlıq nümunəsi olaraq, bir çox alimə və tədqiqatçıya öz işlərini həyata keçirməyə təşviq etmişlər. Cori, həmçinin gənc tədqiqatçılara dəstək vermək və onların elm sahəsində inkişaf etmələrinə şərait yaratmaq üçün fəaliyyət göstərmişdir. Cori, 1984-cü ildə vəfat etmişdir, lakin onun elmi irsi, xüsusilə metabolizm prosesləri, enerji mübadiləsi və enzim katalizinin anlaşılırlığı ilə bağlı etdiyi töhfələr, biokimyanın inkişafında davam edir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Ferdinand_Cori
https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1947/cori-cf/biographical/
https://www.britannica.com/biography/Carl-Cori
https://www.sciencehistory.org/education/scientific-biographies/carl-ferdinand-cori-and-gerty-theresa-cori/
https://www.nasonline.org/wp-content/uploads/2024/10/Cori_Carl.pdf
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbm.1986.0003
https://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/carl-ferdinand-cori-gerty-theresa-radnitz-cori
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
