Bozorg Alavi - İranın tanınmış yazıçısı, roman yazarı və siyasi ziyalısı. Ümumi məlumat O, XX əsr fars ədəbiyyatının ən nüfuzlu nümayəndələrindən biri hesab edilir və İranın kommunist Tudeh Partiyasının qurucularından biridir. Alavi 1953-cü ildə Məhəmməd Musaddıq hökumətinə qarşı çevrilişdən sonra ömrünün çox hissəsini Şərqi Almaniyada sürgündə keçirmişdir. Onun ən məşhur əsəri “Cheshm'hā'yash” (Onun Gözləri) 1952-ci ildə İranda nəşr olunmuş və sonradan qadağan edilmişdir. Alavi həmçinin İranın məşhur yazıçısı Sadiq Hidayət ilə yaxın dost olmuş və Parisdə “Sab'e qrupu” adlanan ədəbi dəstə yaratmışdır. Həyatı Bozorg Alavi 1904-cü il fevralın 2-də Tehran şəhərində, Seyyid Möctəba Alavi adıyla varlı tacir ailəsində anadan olmuşdur. Atası Seyyid Əbülhəsən Alavi 1906-cı il Konstitusiya İnqilabında iştirak etmiş və Almaniyada “Kaveh” adlı irəliləyişçi jurnalı nəşr etdirmişdir. Alavi ibtidai təhsilini Tehran bazarında yerləşən ənənəvi məktəbdə almış, daha sonra müasir “Dar al-Funun” məktəbində oxumuşdur. 1922-ci ildə böyük qardaşı Morteza ilə birlikdə Berlinə təhsil almağa göndərilmiş, burada alman dilini öyrənmiş və Qərb ədəbiyyatına maraq göstərmişdir. 1928-ci ildə Münhen Universitetindən məzun olmuşdur. İrana qayıtdıqdan sonra Şiraz və Tehranda alman dili müəllimi kimi çalışmış, eyni zamanda Sadiq Hidayətlə dostluq qurmuşdur. 1937-ci ildə Rza Şah rejimi tərəfindən kommunist fəaliyyətlərinə görə “53 nəfər” qrupu ilə birlikdə həbs edilmiş, 7 illik cəzaya məhkum edilmiş, lakin 1941-ci ildə Müttəfiqlərin İrana nəzarəti ilə amnistiya olunaraq azadlığa buraxılmışdır. 1953-cü ildə Musaddıqə qarşı çevrilişdən sonra yenidən Almaniyaya sürgün edilmiş və Şərqi Berlində Humboldt Universitetində professor kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1979-cu il İran İnqilabından sonra qısa müddətə İrana qayıtsa da, ömrünün sonuna qədər Almaniyada yaşamış və 1997-ci il fevralın 18-də Berlində vəfat etmişdir. Yaradıcılığı Alavi fars ədəbiyyatında müasir povest və roman janrını inkişaf etdirən öncüllərdən biridir. Onun əsərləri sosial realizmə və romantik duyğulara əsaslanır, çox vaxt cəmiyyətdəki problemləri və fərdin daxili mübarizəsini əks etdirir. “Cheshm'hā'yash” romanı yeraltı inqilabçı lider və onu sevən yuxarı təbəqədən olan qadın haqqında yazılmış mübahisəli bir əsərdir və Alavinin ən böyük uğuru sayılır. “Chamedan” (Çamadan) adlı qısa hekayə toplusunda isə Freyd psixologiyasının təsiri aydın görünür. Alavi həbsxana təcrübələrini “Varaq-pārahā-ye zendān” (Həbsxana Qeydləri) və “Panjāh va seh nafar” (Əlli Üç Nəfər) əsərlərində təsvir etmişdir. O, həmçinin alman dilində də əsərlər yazmış və müasir fars ədəbiyyatını Qərbə tanıtmışdır. Əsərləri Bozorg Alavi çoxsaylı roman, qısa hekayə və tərcümə əsərləri yazmışdır. Onun ən tanınmış əsərlərindən bəziləri bunlardır: “Cheshm'hā'yash” – “Onun Gözləri” (1952) – romantik-inqilabi roman. “Chamedan” – “Çamadan” (1934) – qısa hekayə toplusu. “Varaq-pārahā-ye zendān” – “Həbsxana Qeydləri” (1941) – həbsxana xatirələri. “Panjāh va seh nafar” – “Əlli Üç Nəfər” (1941) – sosial tənqid əsəri. “Geschichte und Entwicklung der modernen Persischen Literatur” – “Müasir Fars Ədəbiyyatının Tarixi və İnkişafı” (1964) – alman dilində tədqiqat. Mükafatlar və tanınma Alavi həyatında rəsmi mükafatlar almasa da, onun əsərləri fars ədəbiyyatında mühüm yer tutur. “Cheshm'hā'yash” romanı İranda qadağan olunsa da, dünya miqyasında tərcümə edilərək böyük təqdir qazanmışdır. Humboldt Universitetindəki professorluq fəaliyyəti ilə İranşünaslığın inkişafına töhfə vermişdir. Ölümündən sonra Berlində xatirə lövhəsi qoyulmuş və İran Yazıçılar Birliyi tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Şəxsi həyatı Alavi evli olub və övladı olmasa da, ailəsi haqqında çox məlumat açıqlanmayıb. O, Sadiq Hidayət ilə dostluğu ilə tanınır və həyatının böyük hissəsini sürgündə keçirmişdir. İran İnqilabından sonra qısa müddətə vətənə qayıtsa da, Almaniyanı ikinci evi kimi qəbul etmişdir. Mirası Bozorg Alavi fars ədəbiyyatında modernizmin və sosial realizmin öncüsüdür. Onun əsərləri İran cəmiyyətinin siyasi və mədəni dəyişikliklərini əks etdirir və repressiv rejimlərə qarşı ədəbiyyatın müqavimət gücünü göstərir. Alavi həm İranda, həm də Qərbdə böyük təsir qoymuş və müasir fars nəsrinin inkişafına töhfə vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bozorg_Alavi
https://www.britannica.com/biography/Bozorg-Alavi
https://www.iranicaonline.org/articles/alavi-bozorg-novelist
https://www.iranchamber.com/literature/balavi/bozorg_alavi.php
https://alisalami.com/2023/01/06/bozorg-alavi-the-portmanteau-chamedan/
https://www.goodreads.com/book/show/67469
https://en.irancultura.it/editorial-news-his-eyes-by-bozorg-alavi/
https://dbpedia.org/page/Bozorg_Alavi
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
