Boz-başlı balıq qartalı (Icthyophaga ichthyaetus) - Cənub-Şərqi Asiyada yaşayan balıqla qidalanan iri yırtıcı quş növü. Taksonomiya Boz-başlı balıq qartalı, "Accipitriformes" dəstəsinə və "Accipitridae" fəsiləsinə aiddir. Bu fəsiləyə qartallar, şahinlər və digər yırtıcı quşlar daxildir. Haliaeetinae yarımfəsiləsinə daxil edilir və dəniz qartalları ilə yaxın qohumdur. İlk dəfə 1841-ci ildə Horsfield tərəfindən "Falco ichthyaetus" adı ilə təsvir edilmişdir. Bəzi taksonomik mənbələr bu növü "Ichthyophaga" cinsinə aid edir. Təsvir Boz-başlı balıq qartalı orta ölçülü, lakin möhkəm bədən quruluşuna malikdir. Kiçik dimdiyi, uzun boyun üzərində kiçik başı, yumru quyruğu və qıssa ayaqları var. Qanadları çox uzun deyil və quyruğun yarısına qədər çatmır. Erkək və dişi fərdlər arasında cinsi dimorfizm mövcuddur. Dişilər erkəklərdən daha ağırdır (2,3–2,7 kq qarşı 1,6 kq). Quyruğun uzunluğu 23–28 sm, ayaqları isə 8,5–10 sm-dir. Qanad aralığı 155–170 sm arasındadır. Yetkin fərdlərin başı boz, gözləri açıq rəngli, qarın və quyruğu ağ rəngdədir. Quyruğun ucunda geniş qara zolaq var. Cavan fərdlərin başı və boynu qəhvəyi, üst hissələri tünd qəhvəyi, quyruğu isə qara və ağ mərmər naxışlıdır. Cavan fərdlər yetkinləşdikcə başları bozlaşır və zolaqlar itir. Yayılması və yaşayış mühiti Boz-başlı balıq qartalı Hindistan, Cənub-Şərqi Asiya, Malayziya, Qərbi İndoneziya və Filippinə qədər geniş bir ərazidə yaşayır. Şimali və Şərqi Hindistanda, Şri-Lankada, Nepalda, Banqladeşdə, Tailandda, Laosda, Vyetnamda, Kambocada, Malayziyada, Sumatrada, Yavada, Sulavesidə, Borneoda və Filippində rast gəlinir. Bu növ əsasən düzənlik meşələrində, 1500 metr yüksəkliyə qədər olan ərazilərdə yaşayır. Yuvalarını çaylar, göllər, laqunlar, su anbarları və sahil bataqlıqları yaxınlığında qurur. Davranış Boz-başlı balıq qartalı yerli quşdur. Tək və ya cüt olaraq yaşayır. Cavan fərdlər çoxalma ərazilərindən uzaqlaşaraq yeni qida mənbələri axtarır. Bu quş tez-tez su mənbələri üzərindəki budaqlarda oturaraq balıq ovlayır. Uçuşu ağır görünür, lakin qısa məsafələrdə sürətli və çevikdir. Tez-tez havada uçmur və digər hava nümayişləri göstərmir. Çoxalma Boz-başlı balıq qartalının çoxalma mövsümü əsasən noyabr-may ayları arasında olur. Şri-Lankada dekabr-mart, Hindistanda noyabr-yanvar aylarında çoxalır. Yuvalarını yüksək ağacların zirvələrində, su mənbələri yaxınlığında qurur. Yuva 1,5 metr enində və 2 metr dərinliyində ola bilər. Dişi 2–4 ağ yumurta qoyur, lakin adətən 2 bala böyüdür. İnkubasiya müddəti 45–50 gün, balaların uçma müddəti isə 70 gündür. Qidalanma Boz-başlı balıq qartalı əsasən balıqlarla qidalanır, lakin bəzən kərtənkələlər, kiçik quşlar və məməlilər də ovlayır. Əsas ovlama üsulu su mənbələri yaxınlığında oturaraq balıqları tutmaqdır. Bəzən çaylar və göllər üzərində uçaraq da ovlayır. Çox ağır balıqları sahilə çəkərək yeyir. Səs Boz-başlı balıq qartalının səsləri arasında qurultulu "awh-awhr" və "chee-warr", bayquşu xatırladan "ooo-wok" və uca qışqırıqlar var. Balalar daha uzun və nasal səslər çıxarır. Çoxalma mövsümündə gecələr də səs çıxara bilir. Təhlükələr Boz-başlı balıq qartalının populyasiyası azalmaqdadır. Bunun əsas səbəbləri meşələrin qırılması, su anbarlarının məhv edilməsi, balıq ehtiyatlarının azalması, çirklənmə və insan fəaliyyətidir. Kambocada Mekong çayının bəndlərinin tikilməsi də kritik təhlükə yaradır. Statusu Boz-başlı balıq qartalı "Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqı" (IUCN) tərəfindən "Zəif" statusunda qiymətləndirilir. Populyasiya 10,000–100,000 fərd arasında təxmin edilir. Kambocada Tonlé Sap gölündə yerləşən Prek Toal qoruğunda illik monitorinq proqramı həyata keçirilir. Digər qorunma tədbirləri arasında meşələrin qorunması, yerli əhalinin məlumatlandırılması və su-bataqlıq ərazilərinin qorunması daxildir.

İstinadlar

https://singaporebirds.com/species/grey-headed-fish-eagle/

https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=4C0573904094D55B

https://www.inaturalist.org/guide_taxa/1375367

https://birdsoftheworld.org/bow/species/gyhfie1/cur/introduction

https://www.inaturalist.org/taxa/5270-Ichthyophaga-ichthyaetus

https://app.birda.org/species-guide/8623/Grey-headed_Fish_Eagle

https://www.oiseaux-birds.com/card-grey-headed-fish-eagle.html

https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/grey-headed-fish-eagle-icthyophaga-ichthyaetus/text

https://singaporeraptors.wordpress.com/grey-headed-fish-eagle/

https://www.birdforum.net/opus/Grey-headed_Fish_Eagle

https://samveasna.com/bird/grey-headed-fish-eagle/

https://focusingonwildlife.com/news/threatened-bird-species/nt-near-threatened/grey-headed-fish-eagle-ichtyophaga-ichthyaetus/

https://www.wilpattu.com/species-ZebraBlue-241

https://roundglasssustain.com/species/grey-headed-fish-eagle-kaziranga-birds

Tarix : 24 yanvar 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.