Böyük İsveçrə dağ iti (Greater Swiss Mountain Dog) — İsveçrə Alplarında inkişaf etmiş bir it cinsidir. "Sennenhund" adı, İsveçrə Alplarında çobanlıq və südçülük edən "Senn" və ya "Senner" adlı insanlardan gəlir. Böyük İsveçrə Dağ İti, əslində, yerli itlərin, İsveçrəyə gələn xarici köçkünlər tərəfindən gətirilən böyük mastif növü itlərlə cütləşməsinin nəticəsidir. Bu cinsin 19-cu əsrin sonlarına doğru nəsli tükənmiş hesab edilsə də, 1900-cü illərin əvvəllərində yenidən kəşf edilmişdir. Tarix Böyük İsveçrə dağ itinin mənşəyi məlum deyil. 1515-ci ildən etibarən İsveçrənin uzaq vadiləri üç əsr boyu dünya tarixindən daha çox izolyasiya olmuşdur. Bu səbəbdən 3 əsr boyunca bu cins qonşu regionlarda görülməmişdir. Bu it cinsi dağlıq ərazilərdə çoban iti olmaqla yanaşı, həm də araba ilə yük daşıyırdı. Daşıyıcı it olaraq populyarlığı ona "kasıbın atı" ləqəbini qazandırmışdır. İsveçrəli geologiya professoru Albert Heim (1849-1937) bu cinsin itlərə maraq göstərilməsini təşviq etdi və nəticədə cins yenidən bərpa olundu. İlk cins klubu 1912-ci ildə Böyük İsveçrə dağ itini tanıtmaq məqsədilə qurulmuşdur. 1945-ci ildə 100-dən çox bala qeydiyyata alınmışdır ki, bu da o dövrün sonunda təxminən 350–400 Böyük İsveçrə dağ itinin mövcud olduğunu göstərir. 1939-cu ildə beynəlxalq səviyyədə ilk dəfə tanınmış, 1968-ci ildə ABŞ-a idxal edilmişdir. Fiziki təsvir Böyük, çox güclü əzələlərə malik itdir. Bədən quruluşu güclü və çox möhkəmdir. Bu cinsin kürk rəngi qara, ağ və pas rəngində olur. Ümumiyyətlə, qara rəng, itin arxasında, qulaqlarında, quyruğunda və ayaqlarında görünür, pas rəngi isə yanaqlarda, gözlərin üstündə və ayaqlarda olur. Erkəklərin boyu 65-72 sm, çəkisi isə 41-64 kq-dır. Dişilərin boyu 60-69 sm, çəkisi isə 36-50 kq-dır. Temperament Yüksək enerjili, sosial və uşaqlara qarşı dostcanlıdır. O, sahibinə çox bağlıdır və ətrafda sıx bir əlaqə qurur. Bu itlər, hər gün orta dərəcədə məşqə ehtiyac duyurlar, buna görə də həyəti olan bir ev onlar üçün ən yaxşı yoldaşdır. Açıq havada da olsa, bu itləri uzun bir gəzintiyə çıxarmaq gündə bir və ya iki dəfə önəmlidir. Məşq, həmçinin piylənmə riskini azaltmaq üçün mükəmməl bir yoldur, çünki fiziki aktivlik və balanslı pəhriz olmadan bəzi itlərdə piylənmə müşahidə oluna bilər. Qidalanma Gündə təxminən 4-5 fincan yüksək keyfiyyətli quru it yeməyi tələb edir. İtin yeməklə davamlı şəkildə təmasda olması əvəzinə, mütəxəssislər bu miqdarı iki ayrı yeməyə bölməyi məsləhət görürlər. Bala it üçün vəziyyət fərqlidir. Bu cinsin balaları gündə 3-4 kiçik yeməyə bölünmüş qida almalıdırlar. Gənc itlərin mədələri daha kiçik olduğundan, kiçik porsiyalar onlara daha asan həzm edilə bilər. Sağlamlıq Bu itlər, bütün digər canlılar kimi, bir sıra sağlamlıq problemlərinə meyillidir. Bu itlərlə əlaqəli olan bir çox sağlamlıq problemi, onların böyük ölçüsü, genetikası və digər amillərlə əlaqədardır. Bəlkə də bu itlərin ən çox yayılmış xəstəliklərindən biri, çanaq və dirsək oynaqlarında displaziyadır. Displaziya, bu oynaqlarda anormal böyümə nəticəsində ayaqlarda ləngimə və ağrıya səbəb olur. Onların sümükləri, yüksək ortopedik problemlər riski daşıyır, xüsusilə "panosteitis" və "osteokondrit diseksans" kimi problemlərdən yaranan meyilləri ilə bu risk sübut olunur. "Panosteitis", başqa bir adla "yerdəyişən ayaq ləngiməsi" və ya "Pano" olaraq da bilinir və spontandır. Bu itlər sürətlə böyüyür, bu da onların daha yüksək riskə malik olmasının səbəblərindən biridir. İt, uzun sümüklərdə iltihablanma ilə qarşılaşa bilər ki, bu da hərəkət etməyi çətinləşdirə bilər. Bu hal hətta iki aylıq itlərdə belə baş verə bilər. "Osteokondrit diseksans", yalnız rentgenlə diaqnoz qoyula bilər, çünki bu vəziyyət simptomlarla diaqnoz qoymaq demək olar ki, qeyri-mümkündür. Bu xəstəlik, əsasən, xərçəngə bənzər qığırdaq inkişafının düzgün olmaması və çatlamalar və ya yarıqların meydana gəlməsi deməkdir. Bəzi araşdırmalar, yetişdiricilərin bu vəziyyəti cinsin genetik quruluşundan çıxarmağa çalışdıqlarını göstərir. Həmçinin göz xəstəliklərindən, mədə torsiyonundan (bağırsaqda dövrə), epilepsiyadan (beyində tutmalar) və sidik qaçırmadan əziyyət çəkə bilər. Maraqlı bir şəkildə, dişi itlər erkəklərə nisbətən sonuncuya daha çox meyillidir. Bu itlərdə olan bəzi ümumi sağlamlıq problemləri bunlardır: "Çanaq Displaziyası" "Dirsək Displaziyası" "Göz Xəstəlikləri" "Panosteitis" "Osteokondrit" "Mədə Torsiyonu" "Epilepsiya" "Sidik Qaçırma" Ortalama yaşam müddəti 10-11 ildir. Qulluq Dəyişkən kürk strukturuna sahib olduğu üçün, ildə bir neçə dəfə tüklərini tökürlər. Dırnaq baxımı da önəmlidir. Bu itlərin dırnaqları sürətlə böyüyə bilər, buna görə də onları hər həftə və ya iki həftədə bir kəsilməlidir. Dişlər hər gün fırçalanmalıdır ki, ağız sağlamlığı qorunsun və çürümənin qarşısı alınsın. Böyük İsveçrə dağ itini tanıyan beynəlxalq it klubları: "Fédération Cynologique Internationale" (FCI) "American Kennel Club" (AKC) – 1995-ci ildən tam şəkildə tanınır "United Kennel Club" (UKC) "Canadian Kennel Club" (CKC) – 2006-cı ildən tanınır Əlaqəli cinslər "Bernese Mountain Dog", "Appenzeller Sennenhund" və "Entlebucher Sennenhund" cinsləri ilə yaxından əlaqəlidir. Həmçinin, "Rottweiler" və "St. Bernard" kimi cinslərin inkişafına töhfə verdiyi düşünülür.
https://en.wikipedia.org/wiki/Greater_Swiss_Mountain_Dog
https://a-z-animals.com/animals/greater-swiss-mountain-dog/
https://www.akc.org/dog-breeds/greater-swiss-mountain-dog/
https://dogtime.com/dog-breeds/greater-swiss-mountain-dog
https://www.petmd.com/dog/breeds/greater-swiss-mountian-dog
https://www.chewy.com/education/dog-breeds/greater-swiss-mountain-dog
https://www.ukcdogs.com/greater-swiss-mountain-dog
https://www.webmd.com/pets/dogs/what-to-know-greater-swiss-mountain-dog
https://wagwalking.com/breed/greater-swiss-mountain-dog
https://www.ckc.ca/en/Choosing-a-Dog/Choosing-a-Breed/Working-Dogs/Greater-Swiss-Mountain-Dog
https://www.dogster.com/dog-breeds/greater-swiss-mountain-dog
https://www.dogbreedinfo.com/greaterswissmountain.htm
https://betterpet.com/greater-swiss-mountain-dog/
Tarix : 8 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
