Borassus flabellifer palması - Ümumi adı ilə doub palması, palmyra palması, tala və ya tal palması, toddy palması, lontar palması, şərab palması və ya buz alma kimi tanınır, Cənubi Asiyaya (xüsusilə Banqladeş, Şərqi Hindistan və Cənubi Hindistan) və Cənub-Şərqi Asiyaya məxsus bir fan palmasıdır. Hesabatlara görə, bu növ Sokotrada təbii halda yetişir. Təsvir Borassus flabellifer möhkəm bir ağacdır və 30 metr (98 fut) hündürlüyə qədər böyüyə bilir. Gövdəsi boz, möhkəm və yarpaq izləri ilə halqalıdır; köhnə yarpaqlar bir neçə il gövdədə qalır və sonra təmiz şəkildə tökülür. Yarpaqlar fan şəkilli, 3 m (9,8 fut) uzunluğundadır və yarpaq sapının kənarlarında möhkəm qara dişlər var. Bütün Borassus növləri kimi, B. flabellifer də ikievlidir (dioecious), yəni erkək və dişi çiçəklər ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşir. Lakin çox nadir hallarda eyni ağacda həm erkək, həm də dişi çiçəklər də müşahidə edilmişdir. Erkək çiçəklər 1 santimetrdən (0,39 düym) az uzunluğa malikdir və yarımdairəvi çiçək qruplarında yerləşir, bu qruplar sırğa şəkilli çiçək qruplarının içərisində pulcuq şəkilli yarpaqcıqlar altında gizlənir. Dişi çiçəklər isə qolf topu ölçüsündədir və tək-təkdir, çiçək qrupunun oxunun üzərində oturur. Tozlaşmadan sonra bu çiçəklər ətli meyvələrə çevrilir, hər biri 15-25 santimetr (5,9-9,8 düym) enindədir və 1-3 toxum ehtiva edir. Meyvələr qaradan qəhvəyiyə qədər dəyişən rəngdədir, şirin, lifli ətli hissəyə malikdir və hər toxum taxtaşəkilli endokarp ilə əhatə olunur. Cavan palmyra fidanları yavaş böyüyür, hər il yalnız bir neçə yarpaq əmələ gətirir (qurulma mərhələsi), lakin müəyyən olunmamış bir vaxtda sürətlə böyüyərək möhkəm bir gövdə əmələ gətirir. Meyvə Meyvə (palmyra meyvəsi) diametri 10 sm (3,9 düym) ilə 18 sm (7,1 düym) arasında dəyişir, qara qabığa malikdir və çiçək qruplarında yerləşir. Meyvənin üst hissəsi kəsilərək şirin, şəffaf, açıq-ağ rəngli jelə oxşar toxum yuvaları aşkar edilir, bu lichiyə bənzəyir, lakin daha yumşaq dadı var və çəyirdəyi yoxdur. Şirin jelə toxum yuvaları meyvənin içərisində iki, üç və ya dörd toxum şəklində olur. Meyvənin jelə hissəsi incə, sarımtıl-qəhvəyi dəri ilə örtülüdür. Bu toxum yuvalarının içərisində sulu maye var. Bu toxum yuvaları Benqalda "jolbhora" (জলভরা) adlanan müəyyən şirniyyatlar üçün ilham mənbəyi olmuşdur. Yetişmiş meyvənin yumşaq narıncı-sarı mezokarp ətli hissəsi şəkərli, sıx və yeməli olub, A və C vitaminləri ilə zəngindir. Həmçinin flabelliferrin adlı acı birləşmə də ehtiva edir, bu steroidal saponinlərdir. Şirə Şirəni ənənəvi olaraq əldə etmək üçün ağacın üst zoğları kəsilir və damlayan şirə asılmış gil qablarda (bəzi regionlarda plastik və ya bambuk butulkalarda) toplanır. Axşam və ya fermentasiyadan sonra toplanan şirə turş olur və Marathi dilində "tāḍī" (ताडी > "toddy"), Myanmada "hta-yay" (ထန်းရည်) və Bhojpuri dilində adlanır. Bu şirə, şəkər qamışı tətbiq edilməzdən əvvəl Tailandda şəkər istehsalının əsas mənbəyi idi, bu, Tailand dilində şəkər üçün istifadə olunan "น้ำตาล" (nam tan) sözündən də görünür, bu söz hərfi mənada "tala palmasının suyu" deməkdir.
https://www.foreststreesagroforestry.org/tree/borassus-flabellifer-l/
https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/borassus-flabellifer
https://www.inaturalist.org/taxa/345556-Borassus-flabellifer
https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?taxonid=276682
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/borassus-flabellifer
https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Borassus+flabellifer
https://en.wikipedia.org/wiki/Borassus_flabellifer
Tarix : 25 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
